de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 4 april 2008 (pagina 14)
Vocale raketjes Donatoni treffen doel
Werk van Donatoni, door het Nieuw Ensemble o.l.v. Ed Spanjaard. 2 april, Muziekgebouw, Amsterdam.
Hoewel Franco Donatoni (1927-2000) wordt beschouwd als een van de belangrijkste Italiaanse componisten
van de laatste decennia, is zijn bekendheid in Nederland vrijwel uitsluitend te danken aan
één gezelschap: het Nieuw Ensemble, dat zich sedert de jaren tachtig inzet voor zijn werk.
Dat is jammer. Donatoni beperkte zich niet tot composities voor kleine ensembles, al vormen die wel de
hoofdmoot in zijn omvangrijke oeuvre. De paar orkestwerken die hij in de laatste jaren van zijn leven
schreef, zijn nooit opgepikt in Nederland.
Het Nieuw Ensemble brak woensdag opnieuw een lans voor Donatoni. Het geheel aan hem gewijde programma
bevatte zelfs twee Nederlandse premières. De meest opmerkelijke daarvan was Flans uit 1994,
gebaseerd op een fragment uit François Villons Testament. Daarin staan goede wijn en lekker
eten, zaken die ook Donatoni belangrijk vond, op de voorgrond staan. De titel Flans betekent dan
ook 'roomtaarten'.
De muziek daarentegen is helemaal niet volvet, maar juist uiterst slank en beweeglijk. De Koreaanse
sopraan Yeree Suh bleek een even bekoorlijke als verbijsterende lanceerinrichting van vocale raketjes.
Even concies, speels en geraffineerd is Chantal, dat Donatoni in 1990 schreef voor de harpiste
Chantal Mathieu. De solopartij werd hier vertolkt door Ernestine Stoop. Ze werd geflankeerd door vier
strijkers, fluit en klarinet, die de stijgende figuurtjes van de harp inbedden in samenklanken die
ontstaan uit dicht opeengestapelde imitaties.
Zoals in al Donatoni's muziek is het opvallend hoeveel variatie en contrast de componist weet te halen
uit heel beperkte uitgangsgegevens. Hoewel de muziek zich vertakt en regelmatig onverwacht een hoekje
omslaat, is de indruk die het geheel achterlaat toch bijzonder organisch.
'De essentie van componeren bestaat niet,' aldus Donatoni in een in 1986 gefilmd gesprek dat als
intermezzo fungeerde. 'Het componeren op zichzelf is een essentie.' De componist haalt met twinkelende
oogjes alle vooroordelen en clichés over het schrijven van muziek onderuit: 'Componeren doe je
niet met je oren, maar met je handen.'
Intussen demonstreerden de musici van het Nieuw Ensemble en dirigent Ed Spanjaard in Refrain,
Tema en Spiri met een perfecte wisselwerking tussen handen en oren dat ze Donatoni's muziek
op hun duimpje kennen.
© Frits van der Waa 2008
