de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 7 juni 2008 (pagina 07)
Grootse spirituele klanken
Lucas Passie van Calliope Tsoupaki, door het Nieuw Ensemble o.l.v. Ed Spanjaard. 5 juni, Muziekgebouw,
Amsterdam. Radio 4: 11/6, 20.00 uur
De kerken zijn na de jaren zestig nooit meer vol gekomen, maar de behoefte aan vergeestelijking is weer
helemaal actueel, ook in de muziek. De huidige jaargang van het Holland Festival sluit daarbij aan, met
zijn on-Hollandse motto Cielo e terra: hemel en aarde.
Een gewichtige loot aan de festivalstam is het oratorium Lucas Passie van de Grieks-Nederlandse
componiste Calliope Tsoupaki, dat donderdag zijn eerste uitvoering beleefde in het Muziekgebouw.
Tsoupaki (45) woont al een jaar of twintig in Nederland, maar is haar afkomst nooit vergeten. Dat klinkt
door in haar muziek, en in de Lucas Passie in het bijzonder.
Voor dit grote werk traden niet alleen het Nieuw Ensemble en een aantal Nederlandse zangers aan, maar ook
vier in zwarte pijen gestoken, Byzantijns zingende Grieken benevens een 'oosterse zangeres'. Tevens was
het ensemble uitgebreid met een ney, een kemençe en een qanun (fluit, viool en
hakkebord) die weliswaar niet Grieks zijn, maar wel erg mooi klinken.
Tsoupaki's werk deelt met dat van andere bespiegelaars-in-muziek de soms extreem trage harmonische
golfslag, waarin lange zoemtonen wegwijzers naar de eeuwigheid zijn. In het begin steken de uitheemse
zangers erg iel af naast de westerse profs, vooral naast de stralende Christus van tenor Marcel Beekman.
Veel verhaal biedt de collage van oud-Byzantijnse hymnen en nieuwtestamentische teksten niet, en Jezus'
dood aan het kruis is merkwaardig genoeg in een vloek en een zucht voorbij. Maar dramatiek is er wel
degelijk: aanvankelijk komt die voort uit de wrange, maar kleurrijke harmonieën die Tsoupaki onder het
reciet weeft. Indringender nog is de immense versobering in het tweede deel, tot minutenlange
eenstemmigheid toe. Toch blijft die overeind, dankzij de gave van Tsoupaki om melodieën te schrijven
die een volstrekt organisch verloop hebben en toch telkens verrassen. De fusie tussen oude en nieuwe
en westerse en exotische klankwerelden krijgt in de Lucas Passie een gestalte die het werk van
veel van haar neospirituele vakgenoten reduceert tot kwezelig maakwerk.
© Frits van der Waa 2008
