de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 10 februari 2009 (pagina 14)
Gürbaca maakt met simpele middelen roerende Mazeppa
Mazeppa van Tsjaikovski door De Vlaamse Opera o.l.v. Tatjana Gürbaca en Dmitri Jurowski.
7 februari, Vlaamse Opera, Antwerpen. T/m 21/2.
Om sympathie te wekken voor een schurk moet je een groot schrijver, filmer of componist zijn. In zijn
opera Mazeppa volbrengt Tsjaikovski dat kunststuk met glans: Mazeppa, de Oekraïense politicus en
legeraanvoerder, laat zonder veel scrupules zijn schoonvader executeren, maar Tsjaikovski's muziek maakt
intussen zijn zwakheden en twijfels hoorbaar.
Bij De Vlaamse Opera, waar Mazeppa deze maand zijn eerste Belgische enscenering beleeft, krijgt
Tsjaikovski hierbij geduchte hulp van titelrolvertolker Nikolai Putilin, een bas met een stem die naar
binnen glijdt als ontbijtkoek, en vooral van Tatjana Gürbaca, een 35-jarige Duitse regisseuse die
sedert haar debuut in 2001 bezig is met een geduchte opmars door de Duitse operahuizen.
Het is de verdienste van Marc Clémeur, scheidend intendant van De Vlaamse Opera, om dit talent in
huis te halen, samen met een vrijwel geheel Oost-Europese cast bij wie het Russisch soepel van de tong
vloeit.*) Naast Putilin is het vooral Tatiana Pavlovskaya die indruk maakt als Mazeppa's jonge vrouw Marija.
Dat is niet alleen te danken aan haar diep klokkend sopraangeluid, maar vooral aan een hartverscheurend
slottafereel.
Mazeppa gaat over de corrumperende werking van macht. Dat de folterscènes lijken te verwijzen naar
Abu Ghraib of Guantánamo Bay is gewoon toeval. Gürbaca heeft er niet meer voor nodig dan een
emmer water, zoals ze ook elders aantoont met minieme attributen aangrijpend theater te kunnen maken.
Fantastisch is bijvoorbeeld de scène waarin Mazeppa door Marija wordt uitgedost als tsaar, met
niet meer dan een paar lappen uit haar boodschappentas. Of het speelgoedbootje dat Andrej (roerend
gezongen door Viktor Lutsiuk) met zich mee torst en allengs symbool wordt van een teloorgegane idyllische
jeugd.
Intussen is Gürbaca ook niet vies van grootscheepse effecten. Vooral in het symfonisch tussenspel
dat voorafgaat aan de derde akte zet ze visueel vuurwerk in. Maar opnieuw zijn de middelen niet groter dan
het doel en wordt de scène gedragen door alt Leandra Overmann die als Marija's moeder tierend
en brullend over het toneel mag razen.
Hoewel het Symfonisch Orkest van De Vlaamse Opera in de marges een beetje knerpt en wiebelt, komen de
passages waar het om gaat gloedvol tot hun recht. Dat is te danken aan de inspanningen van dirigent
Dmitri Jurowski, de jongere broer van de intussen befaamdere Vladimir. Met Gürbaca vormt hij de
tandem die door De Vlaamse Opera is aangezocht om de komende seizoenen een Tsjaikovski-cyclus neer te
zetten. Dus ook onder leiding van de nieuwe intendant Aviel Cahn belooft Antwerpen een broedplaats voor
boeiend muziektheater te blijven.*)
*) Dit is een nogal ongelukkige vergissing van mij. Marc Clémeur trad in december 2008 af als intendant, en alle producties
van het seizoen 2009 en daarna zijn tot stand gekomen onder verantwoordelijkheid van Aviel Cahn.
© Frits van der Waa 2009
