de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 15 oktober 2009
Louter schoonheid
Morton Feldman: For Christian Wolff. Califonia E.A.R. Unit. Bridge (3 cd's).
Al bij de vierde toon slaat de verwarring toe. Wat klinkt hier? Een fluittoon, een
pianotoon, nog een fluittoon, en dan die desoriënterende celestatoon – dezelfde
als de piano eerst speelde, maar hij lijkt wel een halve toon lager. Het is regelrecht
gehoorbedrog, enigszins te vergelijken met die twee liggende horizontale streepjes die
scheef lijken te staan doordat er in verschillende richting schuine streepjes doorheen
getrokken zijn.
Of Morton Feldman dit soort trompe l'oreille-effecten bewust nastreefde in For
Christian Wolff weet ik niet, maar in elk geval heeft deze muziek dezelfde ongrijpbare
bekoring die al het late werk van de in 1987 overleden componist kenmerkt. Het stuk duurt
drie uur en bestaat uitsluitend uit trage, langs elkaar heen schuivende tonen, zelden meer
dan drie of vier tegelijk, die worden uitgevoerd door twee spelers op drie instrumenten,
de al genoemde fluit, piano en celesta. Serene, zilverige klanken, die om elkaar heen cirkelen,
soms ternauwernood merkbaar, als de elementen in een mobile. Het leidt nergens toe, vertelt
geen verhaal, maar is louter schoonheid. En die ontzagwekkende lengte heeft een functie:
alleen daardoor kun je de bijna-stasis die soms optreedt, maar ook de subtiele verschillen
werkelijk appreciëren. Met hulde aan de enorme concentratie van de twee speelsters.
Natuurlijk is niemand zo gek om drie uur lang naar een dergelijke cd te gaan zitten luisteren.
Dat hoeft ook niet, want Feldmans muziek is evengoed bruikbaar als een soort ambient voor
intellectuelen.
Kronos Quartet: Floodplain. Nonesuch.
Op zijn jongste cd duikt het nog altijd hippe Kronos Quartet met grote toewijding in de
smeltkroes van de culturele cross-over. Vooral aanvoerder David Harrington geeft blijk van
een kameleontisch verkleuringsvermogen. Of het nu gaat om een Azerbeidzjaanse mugam,
een christelijke hymne uit Libanon, of om hardhandig geknars op de elektrische viool, hij
en zijn kompanen zitten er helemaal in. Een keur aan exotische gastspelers passeert, en het
lange laatste nummer, van de Servische componiste Aleksandra Vrebalov, is een ware soundscape.
Past dit nog in het hokje van de 'klassieke muziek'? Dat moet de luisteraar zelf maar uitmaken.
Bart Visman: Sables, Oxygène, Septet, New Heaven! Limburgs Symfonie Orkest o.l.v.
Ed Spanjaard e.a. Etcetera.
De Nederlandse componist Bart Visman (1962) ontpopt zich op deze cd van postexpressionist
(in het tien jaar oude spookachtige Septet) tot retro-impressionist (het recente
Sables, Oxygène). Vooral het laatste werk, briljant gezongen en gespeeld door
sopraan Barbara Hannigan en het Limburgs Symfonie Orkest, heeft een hallucinante kwaliteit,
waardoor de muziek uitstijgt boven de al te makkelijke nostalgie die soms ook op de loer ligt.
© Frits van der Waa 2009
