de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 27 november 2009
Smullen van een cervelat
A Guide to Period Instruments. Ricercar. (boek + 8 cd's).
Wat is de overeenkomst tussen een orpharion, een serpent, een bassanello en een pantaleon? Het zijn allemaal muziekinstrumenten, en ze zijn allemaal in vergetelheid geraakt. Onbegrijpelijk en zonde, want de klanken van al die instrumenten zijn even rijk en verrassend als hun namen. En dan hebben we het nog niet eens gehad over het claviorganum, de viola bastarda, de cornemuse en de tromba marina (luister naar de voorbeelden hieronder).
Toch duiken verschillende van die instrumenten van tijd tot tijd op bij concerten met oude muziek. Dan zit er weer iemand op een onbestemd vedeltje te strijken, of in een of andere mysterieuze toeter te blazen.
Nu is er dan een gids van oude muziekinstrumenten, die aan al die onzekerheden een eind maakt. Het label Ricercar heeft een fraaie cassette vervaardigd met een minikoffietafelboekje waarin honderden instrumenten staan afgebeeld en beschreven, en maar liefst acht cd's waarop vrijwel al die apparaten ook te horen zijn. Het gaat om volledige muziekstukken die voor het overgrote deel afkomstig zijn uit de eigen catalogus van het label. De leemtes zijn aangevuld met geleende en een aantal nieuw gemaakte opnamen. Het behandelde tijdvak loopt van de middeleeuwen tot ongeveer het jaar 1800. Niet-westerse instrumenten zijn niet opgenomen – daar ligt nog een hele markt braak.
Het is veel – als je je bijvoorbeeld wilt verdiepen in het orgel is het wel een beetje heen en weer zoeken tussen de verschillende schijfjes. Het prettige is daarentegen dat de cd's min of meer historisch-thematisch zijn ingedeeld, zodat ze ook voortreffelijk te genieten zijn als gewone luister-cd.
Het echte minpuntje is dat de afwerking wat slordig is. Typefouten, een ontbrekend stukje tekst of een enkele verkeerde verwijzing vergen enige zelfwerkzaamheid van de gebruiker, die hiermee overigens voor nog geen vijftig euro wel een vrijwel complete, drietalige encyclopedie van oude instrumenten in handen heeft.
De enige omissie die ik heb kunnen bespeuren is de mondharp. Daar valt mee te leven. En voor ons is het natuurlijk jammer dat de Nederlandse termen ontbreken. Zo staat een curiositeit als de 'worstfagot' er wel degelijk in, maar moet je wel weten dat zo'n ding een rackett heet, of op zijn Frans een cervelat. Toch om van te smullen dus.
