de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 11 maart 2010
Broos en humaan
Kyriakides – Antichamber. Unsounds (2 cd's).
Op het eerste gehoor gebeurt er erg weinig in de muziek van de op Cyprus geboren, in Engeland opgegroeide en in Nederland groot geworden componist Yannis Kyriakides. Traag verglijdende klanken spelen de hoofdrol, en zelfs als er drukte is, is die tamelijk statisch en van lange duur. Met een beetje kwade wil zou je zijn werk kunnen omschrijven als muzikaal behang met een modern motiefje. Maar met iets meer aandacht vallen er vreemde onderlagen te bespeuren – die bijna altijd afkomstig zijn uit een computer, een iPod, of een eenvoudige platenspeler.
Technologie is nooit ver weg. Zo wordt in Telegraphic de klank van zes instrumenten gekanaliseerd met behulp van telegraafsleutels, wat leidt tot een vervreemdend heen en weer schakelen tussen verschillende akkoorden. Het wonderlijke is dat de technologie geen kille indruk maakt, maar eerder broos en humaan aandoet.
Kyriakides' uitsluitend voor instrumenten gedachte muziek heeft diezelfde kwaliteiten. Het pianokwintet hYDAtorizon biedt uitgesproken serene klankmengsels, ongrijpbaar door trage glissandi, maar bevat tegelijkertijd demarcatiepunten die buiten dat continuüm lijken te staan, zoals in het binnenwerk van de piano gespeelde staccato-tonen.
Het meest overtuigend is de compositie Antichamber, een volwaardig strijkkwartet, waarin een computer echter zorgt dat de live-klank in vreemde brokjes naijlt, zodat het soms bijna lijkt of de cd blijft hangen. De overige werken doen daar weinig voor onder, mede dank zij het aandeel van meestermuzikanten als trompettist Marco Blaauw.
Tsoupaki: St. Luke's Passion. Nieuw Ensemble e.a. o.l.v. Ed Spanjaard. Etcetera.
Schurende niet-getempereerde vocalen uit de traditie van de Byzantijnse kerkmuziek mengen zich in de Lucas Passie van de Grieks/Nederlandse componiste Calliope Tsoupaki met verfijnde, scherp gedoseerde geluiden van een wat westerser signatuur. Het grote werk, dat in het Holland Festival 2008 zijn première beleefde, moest een beetje worden ingekort om op de cd te passen. Door het vele gereciteer doet de muziek aan als een litanie, maar de dramatische ontwikkeling – waarin niet zozeer de grote climax bij Jezus' verscheiden, maar eerder de leegloop daarna het hoogtepunt is, mist haar uitwerking niet.
'The Minimalists'. Orkest De Volharding o.l.v. Jussi Jaatinen. Mode (2 cd's).
Het wegbezuinigde Orkest De Volharding maakte met de dubbel-cd 'The Minimalists' een knetterende zwanenzang. Amerika zet de toon, met schitterende bewerkingen van Steve Reichs City Life en John Adams' Short Ride. Sunken City van Kyle Gann is nauwelijks minimalistisch, maar wat langdradig. Een strijdbare Workers Union van Volharding-grondlegger Louis Andriessen mocht natuurlijk niet ontbreken.
© Frits van der Waa 2010
