de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 6 januari 2011
Behoorlijk bij de tijd
Jacobus Nozeman: vioolsonates. Antoinette Lohmann, Furor Musicus. Nederlands Muziek Instituut.
Achter een saai vormgegeven voorkantje schuilt een cd met opwindende muziek uit het Amsterdam van de vroege zeventiende eeuw. De Nederlandse muziekcultuur was toen vooral een aangelegenheid van binnenskamers musicerende dilettanten en muziekgenootschappen, waar intussen wel op kleine schaal grote muziek werd gecomponeerd. Dat de componist Jacobus Nozeman (1693-1745), over wie het hier gaat, niet zo heel bekend is, komt vooral doordat hij niet zo'n gigantische productie had als Vivaldi of Bach.
De vioolsonates van Nozeman, nu voor het eerst op de plaat gezet door Antoinette Lohmann en het ensemble Furor Musicus, zijn werkelijk stukken van de bovenste plank, die voor de periode van hun ontstaan (omstreeks 1725), ook nog behoorlijk bij de tijd waren.
Nozeman speelde zelf viool, maar was zijn halve leven organist in Amsterdam. Zijn vioolsonates hebben een prettig gebrek aan uniformiteit – geen voorspelbare drie- of vierdeligheid bijvoorbeeld. Behalve door Lohmanns spel, dat moeiteloos wisselt tussen sensitief en zwierig, krijgen ze een extra verrassingselement doordat de continuo-partijen telkens weer anders bezet zijn. Je hoort de muzikanten gewoon glimmen van de pret. Zo komt er in een van de sonates een fagot uit de lucht vallen, en in de laatste haalt een van de muzikanten zelfs een tamboerijn tevoorschijn.
Melani: mottetti. Concerto Italiano o.l.v. Alessandrini. Naïve.
Het gezelschap Concerto Italiano begint tot de eerbiedwaardigen van de oude-muzieksector te horen, maar heeft nog niets van zijn elan verloren. Rinaldo Alessandrini en zijn musici maken zich op hun jongste cd sterk voor de geestelijke muziek van Alessandro Melani (1639- 1703) die vooral in Rome werkte. De cd begint ingetogen met een bijna ouderwetse meerstemmige Litanie per la beata vergine, maar in de volgende motetten ontplooit Melani een fantastische rijkdom aan vocale texturen, waaronder schitterende, schier eindeloze voortkronkelende sopraansoli met een koortje in de coulissen. De begeleiding van orgel en theorbes is vooral ondersteunend, maar bijna even opulent van klanken. Het is overigens een rare ervaring om in Ad arma, cor meum (Te wapen, mijn hart) opeens de melodie van We wish you a merry Christmas te horen opduiken.
Santiago a cappella. The Monteverdi Choir o.l.v. Gardiner. Soli Deo Gloria.
In 2004 maakte het Monteverdi Choir van John Eliot Gardiner een muzikale pelgrimstocht naar Santiago de Compostela, waarbij niet alleen in allerlei kerken werd gezongen, maar ook daadwerkelijk gewandeld, zoals op de bijbehorende website te zien is. In 2006 verscheen de muzikale neerslag van de reis op een cd, die nu in een nieuw jasje is gestoken. Toch het signaleren waard, wegens de fantastische kwaliteit van Spaanse renaissance-meesters componisten als Guerrero, Da Victoria en Alonso Lobo. Het koor brengt het sereen en haarzuiver, en de dramatiek heeft iets van een Engelse stiff upper lip, maar is er desondanks wel degelijk.
© Frits van der Waa 2011
