de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 24 januari 2011
Ariadne op Naxos in muzikaal onweer beland
Combattimento Consort o.l.v. Jan Willem de Vriend met Mozart, W.F. Bach en Benda. 21/1, Muziekgebouw, Amsterdam. Herhaling: Leiden (30/1).
Mozart had nogal wat aan te merken op zijn componerende tijdgenoten. Maar zijn scherpe kritiek sneed altijd hout, dus als hij voor de verandering een collega hoog aansloeg, was daarvoor beslist reden.
Dat is de reden dat het Combattimento Consort op zoek is gegaan naar Ariadne auf Naxos, een door Mozart zeer geprezen melodrama van Jirí Antonin Benda.
De lading van de term 'melodrama' is in twee eeuwen tijd een beetje verschoven. In de 18de eeuw was het een muzikale vorm waarin gesproken woord werd gecombineerd met muziek. Het genre is om begrijpelijke redenen nooit erg populair geworden, maar het zwierig spelende Combattimento weet desondanks duidelijk te maken waarin de aantrekkingskracht ervan gelegen moet hebben.
Het helpt dat het een goed gegeven is. Het mythische verhaal van Ariadne, de koningsdochter die door haar geliefde Theseus wordt achtergelaten op het eenzame eiland Naxos, is een door vele componisten opgevat thema.
En Benda had een tekstschrijver die daaruit het onderste aan weemoed, wanhoop, woede en wat dies meer zij uit de kan wist te halen.
Maar wat opvalt in de summier scenische uitvoering van het Combattimento Consort en de twee Vlaamse acteurs Charles Cornette en Hilde Uitterlinden, is hoe goed het lukt tekst en muziek samen te smelten tot één geheel. Het helpt natuurlijk dat de tekst in het Nederlands wordt voorgedragen, waardoor ze heel direct overkomt.
Ook al is het in het begin een tikje vreemd dat na bijna elke gesproken zin het orkest weer een illustrerende duit in het zakje doet –- soms niet meer dan een frase, dan weer een wat langere flard – toch ontstaat er al snel zoiets als een onderliggend ritme, waardoor de losse stukjes muziek toch logisch aansluiten en er zelfs grote spanningsbogen ontstaan, die na drie kwartier uitmonden in een muzikaal onweer en een aangrijpend slot. En dat alles is natuurlijk allereerst te danken aan de verrassende kwaliteit van Benda's muziek.
Als opmaat fungeren een sprankelend fluitconcert van Wilhelm Friedemann Bach en de vier opzettelijk valse, knarsende en kant noch wal rakende deeltjes van Ein musikalischer Spass, waarin Mozart de onbeholpenheid van zijn collega's op hilarische wijze onder een vergrootglas heeft gelegd.
© Frits van der Waa 2011
