de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 1 april 2011
Terug naar de oertijd
Muziekgebouw, Amsterdam. World Minimal Music Festival, met o.m. Lunapark, 30/4. T/m 3/4 in Eindhoven en Amsterdam.
'Een fluit in zijn eentje klinkt niet goed', zegt een van de leden van de Oudémé-stam in Voor herhaling vatbaar. In deze fascinerende documentaire portretteert Miranda van der Spek een nog ongerepte muziekcultuur in Kameroen, waar muziekmaken verbonden is met de seizoenen en het leven van alledag. Het is iets wat wat je altijd samen doet. Groepjes mannen of vrouwen blazen op simpele fluiten elk een of twee tonen, waaruit heel bijzondere, rimpelende, complexe klankweefsels ontstaan.
Het is minimale muziek avant la lettre en daarom is de film de perfecte opening van het World Minimal Music Festival. Dat wil zeggen, nadat de officiële 'afklap' is verricht door Arnold Marinissen en Steve Reich, een van de bedenkers van het genre, met diens Clapping Music uit 1972. Uit een basispatroon van twaalf tellen ontstaat een verschuivend ritmisch contrapunt, bijna net als in de muziek van de Oudémé.
De in de jaren zestig opgekomen minimal music heeft niet alleen raakvlakken met de Afrikaanse muziekcultuur, maar ook met de dance-muziek, waar Reichs muziek gezien wordt als belangrijke inspiratiebron. Het festival, dat tot en met zondag gehouden wordt in Amsterdam en Eindhoven, besteedt uitvoerig aandacht aan die verbinding.
Zo is er een festivalcafé ingericht, waar het vele generaties omspannende publiek kan loungen op muziek van dj's als Snoid en Tom Trago, of het fijngevoeliger werk van Machinefabriek, die met behulp van een elektrische gitaar en heel veel kastjes met knopjes een fraaie ambient neerlegt.
In een hoekje is een cd-winkel waar titels als The essential Philip Glass en The Very Best of Arvo Pärt over de toonbank gaan, maar ook zeldzame lp's uit de oertijd van de minimalia.
Het openingsprogramma gaat terug naar die oertijd, waarin minimal vooral strikt, radicaal en uitgesproken minimaal was. Neem Music in fifths van Philip Glass, in feite niet meer dan Moe d'r ligt een kip in het water, maar dan voortdurend gehusseld, zodat er een continu voortdenderende, hypnotiserende notensliert ontstaat, die nog indrukwekkender is doordat de musici allemaal gelijkop spelen.
De muziek uit Kameroen blijkt, bewerkt door Marinissen, ook voortreffelijk te gedijen op elektrische instrumenten, al is het aandeel van de blazers en de zangeres even essentieel.
Het nog jonge ensemble Lunapark musiceert op topniveau. Vooral de twee pianisten verleggen grenzen in Reichs Piano Phase, door de snelheid en de graduele tempoverschuiving op de spits de drijven. De 74-jarige componist, die in het gesprek na afloop nog niets aan scherpte blijkt te hebben ingeboet, zwaait het duo ruimhartig lof toe voor hun vertolking van wat hij zelf betitelt als 'a very scary piece to play'.
© Frits van der Waa 2011
