de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 10 september 2011
Gaudeamus gedijt in Utrechtse kerken
De redactie heeft iets te hevig het mes gezet in dit stuk. Het geschrapte gedeelte is in blauw weergegeven.
Internationale Gaudeamus Muziekweek. Met Insomnio o.l.v. Ulrich Pöhl, MAE, DoelenKwartet e.a. t/m 11/9.
In de ene helft van de Utrechtse Leeuwenberghkerk hangen vijf meterslange witte bazuinen. Er stijgen geen luide klaroenstoten uit op, maar juist heel bescheiden kabbelende geluidjes – vaag gepraat, geruis of gezoem dat je eigenlijk pas goed kunt horen als je je oor voor een beker houdt.
Whispers heet de klankinstallatie, een project van het componistenduo Jeroen Strijbos/Rob van Rijswijk en Pierluigi Pompei, de ontwerper van de toeters. Ze staat daar in het kader van de Internationale Gaudeamus Muziekweek, die, na jaren in Amsterdam te zijn gehouden, een nieuw onderdak heeft gevonden in Utrecht. Een concours voor jonge componisten vormt als vanouds de rode draad in de vele concerten. Voorts gaat er veel aandacht naar minder gebruikelijke vormen van nieuwe muziek. Een centrale ontmoetingsplaats is het Museum Speelklok, dat grappig genoeg veel raakvlakken heeft met de eigentijdse klankbeleving. Een draaiorgel is immers ook een geluidsinstallatie, en een automatisch spelend instrument als het computergestuurde Disklavier is niet meer dan de ultieme consequentie van de aloude speeldoos.
Bij de jaarlijkse Gaudeaumusweek, een betrekkelijk kleinschalig evenement dat desondanks een grote internationale uitstraling heeft, blijft levende muziek intussen wel de hoofdmoot. De Utrechtse kerken blijken voor die hedendaagse klanken een prettige ambiance, met een rijke akoestiek. Het openingsprogramma van Ensemble Insomnio bevatte uitersten, die toch allemaal goed tot hun recht kwamen in de Leeuwenberghkerk; van de diffuse, verglijdende klanken die de 25-jarige Canadees Thierry Tidrow opvoert in It had something to do with the telling of time tot het wonderlijke theatrale stuk to the left, waarin Sergey Khismatov (28) zanger Maciej Straburzynsky een Russische dakloze laat vertolken. Zijn onbestemd gewauwel wordt niet alleen begeleid door monkelende bas-, contrafagot- en accordeongeluiden, maar ook door twee slagwerkers die rammelen met bierflessen en lege blikjes kapottrappen.
Een minstens zo agressieve, maar sterker geabstraheerde klankwereld is te beluisteren in Ultimate Granular Paradise van Vladimir Gorlinski, eveneens uit Rusland. Het is een adembenemend, elf minuten durend akoestisch bombardement van knarsende en kreunende instrumenten en gemene geluiden, onder andere afkomstig van een tape met elektronisch geluid. In stukken van de Taiwanees Wei-Chieh Lin en de Armeen Artur Akshelyan liet Insomnio horen dat er ook met orthodoxer klankmateriaal als tonen en akkoorden nog altijd spannende en originele muziek te maken valt.
Vergeleken daarbij waren de werken die dinsdag in de Geertekerk klonken betrekkelijk statisch – zelfs het breed uitgemeten pianostuk De l'Etant Qui Le Nie van het Portugese jurylid Miguel Azguime, waarin de piano, als een met blikjes behangen bruidsauto, wordt verdubbeld en becommentarieerd door surrealistisch, uit de computer afkomstig gebeier en gerammel.
© Frits van der Waa 2011
