Let op: de website is verhuisd naar fritsvanderwaa.nl

de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 20 december 2011

Haar op de tanden bij Electra

Whirly Girls, door Electra. 18 december, De Doelen, Rotterdam. Herh.: Utrecht (22/12), Eindhoven (27/4), Den Haag (28/4) en Amsterdam (31/5).

Strijdbare vrouwen, daar gaat het om in Whirly Girls, of ze nu actief waren in de luchtvaart, de wapenindustrie, de kunst of de vrouwenemancipatie. Het themaconcert, ontsproten aan het brein van componiste Renske Vrolijk, paart hedendaagse klanken aan foto- en filmbeelden uit de eerste helft van de 20ste eeuw. Hoewel het complete programma slechts vijf kwartier duurt, biedt het een waar spervuur aan auditieve en visuele informatie.

Maar de uitwerking is slim, ook dankzij het idee om de diverse hoofdpersonen te koppelen aan verschillende componisten. De bindende factor is dan weer het ensemble Electra, bestaand uit vier minstens zo strijdbare vrouwen: een violiste, een slagwerkster, een zangeres en een blokfluitiste.

Het meest abstracte onderdeel is Micro-Föhn or Witches, Word and the Wind, een al wat ouder, prettig wringend stuk van Vanessa Lann op tekst van Gertrude Stein, waarin de klank van gesproken tekst subtiel wordt vervreemd met elektronische ruisklanken. Vrolijk heeft wat met de vroege luchtvaart: eerder schreef ze een video-cantate over de Hindenburg. Met Whirly Girls I en II brengt ze een ode aan Amelia Earhart en Hanna Reitsch, twee vrouwelijke piloten van het eerste uur. Beide stukken gaan vergezeld van fascinerende beelden, en in het tweede deel, Glamorous Aviatrix, wordt ook het historisch gesproken geluid als samples verwerkt, wat helaas af en toe tot een overvol klankbeeld leidt. De repetitieve, van de ene harmonie naar de volgende evoluerende muziek werkt een zekere monotonie in de hand.

Aanmerkelijk spannender is Shame! van Lucas Wiegerink, met zijn 26 jaar de jongste van het componistenkwartet, maar een uitgesproken talent. Zijn hommage aan Emmeline Pankhurst, voorvechtster van de suffragettebeweging, bestaat uit zeven deeltjes, nu eens opwindend, dan weer bespiegelend, waarin hij vloeiende verbindingen legt tussen tegendraadse akkoorden. Motor is slagwerkster Tatiana Koleva. Zangeres Michaela Riener bedient behalve een scheepsroeper ook een keyboard met voorgeprogrammeerde elektronische geluiden.

Hoofdpersoon in Guns n' Rosie van Michiel Mensingh is Rose Will Monroe, die in de Tweede Wereldoorlog door een propagandafilm uitgroeide tot een symbool van de inzet die vrouwen aan het thuisfront zich getroostten. Krachtig beeldmateriaal, dat Mensingh vergezelt van minstens zo explosieve, stuwende muziek.

Als enige brengt hij een perfecte integratie tot stand tussen beeld, elektronisch geluid en de musiciennes van Electra, die stuk voor stuk haar op de tanden hebben. Vooral blokfluitiste Susanna Borsch, die elders in de akoestische schaduw van violiste Monica Germino dreigt te verdwijnen, komt hier tot haar recht met felle gestoten basritmes en een snerpende sopranino. Zeg nooit meer dat de blokfluit een kleurloos instrument is.


© Frits van der Waa 2011