de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 9 maart 2013
Voorschot op de passies met première Telemann-cantates
Telemann, door het Amsterdam Baroque Orchestra and Choir o.l.v. Ton Koopman. 7 maart, Concertgebouw, Amsterdam.
Van Telemann, na Bach en Händel de bekendste Duitse componist van de late barok, zou toch alle muziek wel eens uitgevoerd moeten zijn. Helemaal mis. Er bestaat niet eens een complete editie van zijn oeuvre, dat overigens nog omvangrijker is dan van zijn illustere collega's.
Ton Koopman en zijn Amsterdam Baroque Orchestra hebben twee van die in het vergeetboek geraakte composities opgediept uit de annalen en ze fraai opgepoetst. In 1722 en 1728 schreef Telemann twee cantates voor overleden burgemeesters van Hamburg, die nadien nooit meer zijn uitgevoerd. Donderdag klonken ze voor het eerst in bijna driehonderd jaar, in het Amsterdamse Concertgebouw. *)
Met deze treurmuziek neemt Koopman in zekere zin een voorschot op de lijdenstijd. Hoewel het bij deze burgemeesterscantates niet om gewijde muziek gaat, hebben deze werken zowel inhoudelijk als stilistisch van alles gemeen met de grote treurmuzieken die Bachs passies in wezen zijn.
De immer kwieke Koopman kwam tot behartigenswaardige uitvoeringen, bijgestaan door zijn orkest, vijf solisten, onder wie zijn vaste rots in de branding Klaus Mertens en zijn koor – nog geen twintig man sterk, maar met een geluid om door een ringetje te halen.
Desondanks was de eerste van de twee opgediepte cantates, Selig sind die Toten, niet heel opwindend. Op een fraaie instrumentale opening volgt een aaneenschakeling van recitatieven, aria's en koralen die, zoals van Telemann is te verwachten, vakkundig gecomponeerd zijn maar toch de middelmaat nauwelijks ontstijgen.
Anders is dat bij het omvangrijkere Das Leben ist ein Rauch und Schaum, dat meteen al geheimzinnig opent met vreemde uit het niets aanzwellende pauken en gestopte trompetten. Schitterend is ook een aria waarin alt Maarten Engeltjes de overledene vergelijkt met een ceder; het bezwijken van de boom wordt twee nummers later met theatrale onweersmuziek uitgebeeld.
Even later bezingt het koor het leed van de Hamburgers in nijpende chromatische lijnen en zo volgt de ene verrassing na de andere. Mocht de huidige burgemeester van Hamburg overlijden, dan ligt er in elk geval een prachtig stuk muziek klaar voor de gelegenheid. Want de naam van de oorspronkelijke overledene wordt er niet in genoemd.
De twee 'wereldpremières' namen samen al anderhalf uur in beslag, en daarom maakte de toegevoegde Donnerode, die Telemann schreef naar aanleiding van de verwoestende aardbeving van 1755, het programma nogal overladen, ook omdat het stuk in muzikaal opzicht voornameljk een herhaling van zetten bood.
*) Na publicatie van dit stuk werd mij gemeld dat Selig sind die Toten al in 1987 is uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging.
© Frits van der Waa 2013
