de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 25 maart 2013
Zowel spirituele als menselijke dimensie in Golgotha
Golgotha, van Frank Martin door het Koninklijk Concertgebouworkest en Groot Omroepkoor o.l.v. Stéphane Denève. 22 maart, Concertgebouw, Amsterdam.
'Slangen, addergebroed!' tiert Jezus tegen de Farizeeën. Het stamt uit het boek Mattheus, maar in de veelgespeelde Matthäus Passie van Bach komt dat gescheld niet voor. Wel bij Frank Martin, die eind jaren veertig zijn oratorium Golgotha componeerde. Het werk klonk afgelopen week tweemaal bij het Koninklijk Concertgebouworkest, dat graag een prikkelende noot in de programmering doet. Daaraan is in Martins werk geen gebrek, maar de prikkeling is vooral aangenaam. In zijn muzikale uitwerking van het lijdensverhaal staan drama en bespiegeling naast elkaar en wordt dreigend gestamp uitgebannen door hemelse klanken.
Martin, die in 1974 overleden Zwitserse componist die de laatste dertig jaar van zijn leven in Nederland woonde, wilde zowel de spirituele als de menselijke dimensie van het Christusverhaal verklanken. Daarom beperkte hij zich niet tot één enkele evangelische tekst, maar stelde zijn eigen libretto samen aan de hand van teksten uit de Bijbel en van Augustinus. Net als Bach schreef hij muziek waarin de expressiviteit wordt geschraagd door een grote beheersing van de compositietechniek. Alleen werkte hij wel twee eeuwen later, zodat de harmonieën harder aan de teugel rukken. Ook is het arsenaal aan dissonanten en klankkleuren een stuk rijker. Desondanks ligt in Golgotha het accent meer op het meditatieve en op lange spanningsbogen, dan in de bijna opera-achtige Bachpassies, ook doordat de vertellersrol nu eens wordt vervuld door het koor en dan weer door de solisten.
Onder leiding van de Franse dirigent Stéphane Denève kwam het verbond van Concertgebouworkest, Groot Omroepkoor en een vijftal solisten tot grootse prestaties, met als extraatje dat het niet heel vaak bespeelde orgel een prominent aandeel had. Een kleine kleine muzikale openbaring is een passage waarin het orkest zwijgt, terwijl het orgel en de piano samensmelten in bovenaardse mengklanken.
Bariton Laurent Naouri, de enige zanger met een vaste rol, leverde een waardige en sonore Christus. Het Omroepkoor murmelde discreet en blafte 'Ter dood! Ter dood!' – in het Frans. Vooral in de tweede helft van het werk, die opent met delicaat en intiem samenspel van blazers met een solo voor fagot, en na de rechtszitting en de kruisdood besluit met een extatische wederopstanding, zijn muzikale en religieuze denkbeelden op een manier verweven die dicht in de buurt komt van de manier waarop de grote Bach dat deed, maar waarin steeds Martins eigen geluid klinkt. Hoewel Golgotha sinds 1949 weliswaar diverse uitvoeringen heeft beleefd, zou deze alternatieve passiecompositie best wat vaker tot klinken mogen komen.
© Frits van der Waa 2013
