de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 1 mei 2013
Gesualdo's fijngeslepen motetten
Gesualdo en Maione: Tribulationem. Concerto Soave o.l.v. Jean-Marc Aymes. Zig Zag Territories (2 cd's).
Er wordt altijd beweerd dat het strijkkwartet de meest ultieme en verfijnde vorm van muzikale topsport is, maar vlak de madrigaalkunst niet uit. Vooral het werk van Gesualdo da Venosa, die opereerde omstreeks 1600, toen het genre de overrijpheid naderde, stelt de technische en artistieke kwaliteiten van een zangersensemble tot het uiterste op de proef.
Het Franse Concerto Soave van Jean-Marc Aymes doet op zijn jongste dubbel-cd eigenwijs door de zes zangers, anders dan te doen gebruikelijk, met een toetsinstrument te begeleiden. Dat werkt uitstekend. Vooral in de fijngeslepen motetten van Gesualdo is de klank luisterrijk. De enorme contrasten, soms ijle hoogten en avantgardistische harmoniewisselingen in de madrigalen kosten hoorbaar iets meer moeite, maar het is evengoed hogeschoolkunst.
Ter afwisseling is een keus gemaakt uit de instrumentale muziek van Gesualdo's tijdgenoot Ascanio Maione, die minder baanbrekend is, maar hier dankzij de combinatie van klavecimbel, harp en orgel geweldig tot zijn recht komt.
Gesualdo en De Victoria. Responsories and lamentations for Holy Saturday. Tenebrae o.l.v. Nigel Short. DG.
De 16de-eeuwse edelman, moordenaar en componist Gesualdo had vele gezichten. Naast verfijnde vocale miniaturen over liefdessmart componeerde hij ook gewijde muziek, die soms niet minder kras is in haar abrupte harmonische omslagen. Uit de zestien goedgesmeerde kelen van het Engelse koor Tenebrae klinken Gesualdo's responsoria als gesneden koek. De stormkracht die het gezelschap menigmaal ontketent is iets te veel van het goede en datzelfde geldt voor de galm van de Londense kerk waar de muziek is opgenomen. Dat de zuiverheid geen moment in het geding komt, is bewonderenswaardig. Tomás Luis de Victoria, wiens serene lamentaties als aanvulling fungeren, komt naast Gesualdo wel over als een heel brave jongen.
Lutoslawski: The symphonies. Los Angeles Philharmonic o.l.v. Salonen. Sony (2 cd's).
Dirigent Esa-Pekka Salonen ziet er nog steeds uit als een jonge vent, maar is al over de 50. Zijn naam is vooral verbonden met die van het Los Angeles Philharmonic, waar hij van 1992 tot 2009 chef-dirigent was.
Salonen heeft zich ook altijd sterk gemaakt voor nieuwe muziek, onder meer voor het werk van de in 1994 overleden Pool Witold Lutoslawski. Zijn honderdste geboortejaar was aanleiding om diens vier symfonieën in één doosje te stoppen. Alleen de recente opname van de Eerste Symfonie is niet eerder op plaat verschenen. De vier stukken geven een goed beeld van de ontwikkeling die Lutoslawski in een halve eeuw doormaakte.
Ondanks de vernieuwingen die hij introduceerde of zich eigen maakte, heeft hij de neoclassicus die hij in zijn eersteling was nooit verloochend. Zijn muziek is helder, geciseleerd en dankt zijn dramatiek eerder aan afwisseling dan aan het grote gebaar, al komt ook dat vooral in de kort voor zijn dood gecomponeerde Vierde steeds meer aan bod.
© Frits van der Waa 2013
