de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 27 december 2013
Een visuele symfonie in vijf delen
Wagner en Strauss, door het Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Andris Nelsons.
25/12, Concertgebouw, Amsterdam.
Het kunstwerk maakt geen geluid, maar is toch één en al muziek. Een rijtje van vijf schermen, met daarop bewegende handen, soms gelijk, soms elkaar volgend, als in een choreografie. Het brengt modern leven in de ouderwetse brouwerij.
Hoe eigentijds ook, toch is het een samenvatting van 125 jaar geschiedenis, een hommage aan de vijf dirigenten van het Koninklijk Concertgebouworkest. De video-installatie van Peter Delpeut, een cadeau van 'het gebouw' aan 'het orkest', portretteert de vijf chefs aan de hand van hun handen. Mengelberg, Van Beinum, Haitink, Chailly, Jansons: elk van hen is een onverwisselbare persoonlijkheid met een totaal eigen gebarentaal.
Delpeut heeft uit bestaand beeldmateriaal een visuele symfonie in vijf delen samengesteld. Dramatisch hoogtepunt is het moment waarop het stokje van Haitink, in gefaseerd vijfvoud, uit zijn hand valt. Dat was in 1987, ook tijdens een Kerstmatinee, precies zesentwintig jaar vóór de onthulling van dit bijzondere kunstwerk.
Wie weet kan er over een kwarteeuw of daaromtrent nog een deel worden bijgevoegd, gewijd aan de opvolger van de huidige chef Mariss Jansons. En wie weet is dat de man die dit jaar de matinee leidde, Andris Nelsons. De 35-jarige Nelsons wordt zo'n beetje beschouwd als Jansons' kroonprins. Het feit dat die deze gewichtige klus aan hem overlaat, bevestigt dat. De machtige stroom hoogromantische muziek die Nelsons ontketende, vertoonde niettemin in het begin wat troebelingen.
In Wagners Siegfried-Idyll klonken de lage stemmen onhelder, en sudderde een zekere onrust mee in de orkestklank, die ook in de ouverture en het bacchanaal uit Tannhäuser nog niet helemaal geweken was. Maar wat er van de details ook kan worden gezegd, het verhaal dat Nelsons, gedreven maaiend met zijn lange armen, over de muziek te vertellen heeft, boeide van begin tot eind.
Vooral in Richard Strauss' Also sprach Zarathustra bracht hij een regelrechte vervoering teweeg, waar een aantal eigenaardige ongevalletjes in de trompetten weinig aan af konden doen.
© Frits van der Waa 2013
