de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 26 mei 2014
Opera zonder zang
A Love Unsung van Robert Zuidam, door het Stolz Quartet
23/5, De Gouvernestraat, Rotterdam. Tournee: thestolzquartet.nl
Een opera waarin niet wordt gezongen, kan een componist zich een onmogelijker opdracht stellen? Het is tekenend voor Robert Zuidam, auteur van een handvol ook vocaal zeer geslaagde opera's, dat hij de uitdaging waarvoor het Stolz Quartet hem heeft gesteld is aangegaan. En het is tekenend voor de Rotterdamse Operadagen, waar al jaren zowel zacht als hard wordt getornd aan de traditionele opvattingen van wat opera is, dat dit werk daar zijn première beleefde.
Maar nee, een opera is A Love Unsung toch niet geworden, al was het maar doordat de vooraf opgenomen teksten en filmbeelden nauwelijks raken aan de live gespeelde muzikale laag. Aan die muziek is nog het meest te beleven; Zuidams veelal lyrische noten zijn de vier speelsters van het Stolz Quartet (hobo, viool, altviool en cello) op het lijf geschreven. Ook de wat barsere mogelijkheden, zoals multiphonics en klankversnippering, zijn fraai geïntegreerd in een suite-achtige reeks van onderdelen waarin klassieke modellen, zoals canons en hymnische akkoordopeenvolgingen, van subtiele tegentonen worden voorzien.
Parallel daaraan ontvouwt zich het verhaal op de film- en geluidsband, over een componist die inspiratieproblemen heeft en tegen een 'muze' aanloopt, maar vervolgens weer aan haar gaat twijfelen. De filmbeelden worden overheerst door de gegroefde kop van acteur Johan Leysen. Zijn sonore stemgeluid heeft een beduidend geringer aandeel, waardoor de muziek prettig veel ruimte krijgt. De vier musiciennes, geregisseerd door Kees Stolze, bewegen zich intussen in zware witte jurken door een toneelbeeld vol wijnflessen, verzakte stoelen en ander bric-à-brac. Die choreografie is sober en afgewogen, maar op den duur ook aan de saaie kant.
Er zijn verschillende redenen waarom deze muziektheatervoorstelling niet echt van de grond komt. Het eenzijdige vertelperspectief is er een van, maar de kern is misschien wel dat het thema van een componist die worstelt met inspiratieproblemen zich hoe dan ook slecht laat verklanken. Dan zou een tegenstelling hoorbaar moeten zijn tussen geïnspireerde en ongeïnspireerde muziek. En op commando ongeïnspireerde muziek schrijven, dat is pas echt een onmogelijke opdracht, zelfs, of juist, voor een componist als Robert Zuidam.
© Frits van der Waa 2014
