de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 30 juni 2014
Oidipous is van een adembenemende schoonheid
Oidipous van Calliope Tsoupaki, door de Nederlandse Bachvereniging o.l.v. Jos van Veldhoven. 28/6 Muziekgebouw aan 't IJ, Amsterdam.
Een orkestbak in de vorm van een kruis, aan drie kanten geflankeerd door een bureau met een lessenaar, met aan de verre achterwand een groot gezicht, niet meer dan twee gapende ogen en een mond, schijnbaar aan elkaar geplakt uit grote vellen papier. Dat is de plaats waar Oidipous van de Grieks-Nederlandse componiste Calliope Tsoupaki zich afspeelt. Het werk is aangekondigd als een semi-scenisch oratorium en het aandeel van regisseur/festivaldirecteur Pierre Audi heet een mise-en-espace. De uitvoering ontstijgt ruimschoots de beperkingen die deze termen suggereren. Audi heeft het hem weer gelapt, in de laatste voorstelling van zijn laatste Holland Festival.
Nu heeft Tsoupaki samen met haar librettist Edzard Mik ook een werk neergezet dat helemaal in de Audi-esthetiek past. Oidipous heeft nauwelijks een handeling. De door het noodlot getroffen grijsaard komt asiel zoeken in Kolonos, blikt terug op zijn leven en sterft. Er zijn zes personages, maar hun teksten verhuizen van de ene naar de andere zanger. De muziek is een luisterrijk mengsel van quasi-middeleeuwse danswijzen, renaissancistische ricercares en vooral veel oriëntaals aandoende, vaak vrijwel eenstemmige melodieën. Oost ontmoet West in deze muziek, en oud raakt aan nieuw. Niet voor niets wordt de instrumentale component uitgevoerd door de barokmusici van de Nederlandse Bachvereniging.
Bovenal is de muziek van Oidipous ononderbroken van een adembenemende, zij het soms over grote lengte uitgesponnen schoonheid. Dat is natuurlijk allereerst het werk van de drie vocalisten, sopraan Nora Fischer, tenor Marcel Beekman en bas Harry van der Kamp, die niet alleen hun vocalises en oud-Griekse teksten overtuigend over het voetlicht brengen, maar ook alle drie beschikken over een geduchte maar natuurlijke theatrale uitstraling. Het drietal, dat tevens als koor fungeert, is gestoken in crèmekleurige kostuums. Een donkere bril en uitgelopen schmink om de ogen van Van der Kamp zijn de enige duidelijk zichtbare verwijzingen naar het Oidipous-verhaal.
Onder dirigent Jos van Veldhoven brengt de Bachvereniging van tijd tot tijd klanken teweeg die niet tot de dagelijkse kost van deze muzikanten horen, zoals glissandi, spookachtig strijken op de kam en micro-intervallen. Het draagt allemaal bij aan het unieke karakter van de compositie, waarin Tsoupaki erin slaagt de muziek uit te laten stijgen boven een mix van stijlelementen en een grote melodische rijkdom weet te bewerkstelligen. Het werk blijft de volle vijf kwartier boeien, tot op het laatst de lessenaartjes allemaal neergesmeten op de grond liggen. Meer heeft Audi niet nodig om te laten zien dat niets meer zo zal zijn als het was.
© Frits van der Waa 2014
