de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 8 september 2014
De parels van de oude muziek
Festival Oude Muziek Utrecht. Concerten 4 en 5 september.
Op een tafeltje aan de ene kant van het podium liggen drie violen en een elektronisch stemapparaat. Na elk van Bibers Rosenkranzsonates trekt violist Gunar Letzbor zich daar even terug om de volgende viool bij te stemmen. Heinrich Ignaz Franz von Biber was behalve componist ook een virtuoos violist – het bijzondere aan zijn Rosenkranzsonates is dat in elke sonate de viool anders gestemd is. Dat is niet zomaar een aardigheidje, want niet alleen kun je op een omgestemde viool andersoortige akkoorden spelen, maar het instrument krijgt bovendien een ander karakter. Zo klinkt de ene sonate donker en gevoileerd en de andere juist stralend en helder. Letzbor, artist in residence bij het festival, is daarbij een geweldige muzikant, die de rijkdom van Bibers fantasie alle eer aandoet, geschraagd door zijn vierkoppige ensemble Ars Antiqua Austria, dat het onderscheid tussen de sonates accentueert door steeds andere instrumentencombinaties te kiezen.
Het optreden van Letzbor is een parel van het soort waar het festival het patent op heeft, maar dat in de loop der jaren wel wat dunner is gezaaid. Het festival krijgt veel minder subsidie en verder wordt het na 33 jaar steeds moeilijker nieuwe ontdekkingen te doen. De composities van lieden als Fux, Vejvanovski, Sances en Fischer, die in deze aflevering te horen zijn, bevestigen alleen maar dat hun namen niet voor niks in de marge zijn beland. Hun barokmuziek ligt goed in het oor en is kundig gemaakt, maar vertoont weinig persoonlijkheid. Ook de uitvoeringen zijn niet altijd van de bovenste plank.
Glorieus is het optreden van ensemble L'Arpeggiata in de grote zaal van TivoliVredenburg, maar in de sacrale composities van Bertali en Sances kunnen alle meegebrachte trombones, zinken, luiten en harpen niet verhullen dat de pracht vooral een eentonige pracht is.
In de renaissancesector van het eeuwen omspannende festivalthema 'Habsburg' is gekozen voor componisten met grotere faam, met gunstig gevolg. De Tallis Scholars, aloude gasten van het festival, werpen illuster licht op werk van Philippe de Monte en Heinrich Isaac. In een eveneens aan Isaac gewijd programma laat ensemble Les Flamboyants horen hoe verschillende componisten aan de slag gingen met dezelfde thema's of van elkaar geleend materiaal.
Curieus is de reconstructie van Jiri Benda's melodrama Medea, waarin gereciteerde tekst en strijkkwartetmuziek om en om klinken, als steentjes in een mozaïek. Ensemble Aurora zorgt ondanks al die gaten voor een doorgaande muzikale spanning, en de acteurs spreken gedragen en verstarren telkens in melodramatische poses, die rechtstreeks uit oude gravures afkomstig lijken – inclusief het grote mes dat Medea aan het slot tevoorschijn haalt. Het raakt aan oubolligheid, maar is niettemin een zorgvuldige poging het werk de gedaante te geven die het in 1795 had, en ook die invalshoek hoort bij het Festival Oude Muziek.
© Frits van der Waa 2014
