de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 3 maart 2015
Eén grote waanzinaria
Jakob Lenz, van Wolfgang Rihm, door de Munt o.l.v. Andrea Breth en Franck Ollu. 27/2, De Munt, Brussel. Herh.: 3, 4, 6 en 7/3.
Een half mensenleven geleden componeerde de toen 25-jarige Wolfgang Rihm zijn tweede kameropera, Jakob Lenz. Het werd zijn doorbraak als operacomponist en het werk is sindsdien meermaals heropgevoerd. Vermoedelijk is het nu voor het eerst op een groot operapodium te zien, dat van de Munt in Brussel.
Jakob Lenz is gebaseerd op een fragment van Georg Büchner. Het is eigenlijk een waanzinaria – met een lengte van ruim een uur. Met zijn intuïtieve en sterk emotionele muziek gooide Rihm (62) indertijd de knuppel in het hoenderhok. Hij wist van meet af aan van wanten. De hoeveelheid klanken die hij uit een ensemble van maar twaalf musici haalt, is indrukwekkend, net als zijn vocale palet, vol Sprechgesang, falsettonen en een koor van zes zangers dat de 'stemmen' zingt die de beklagenswaardige Lenz in zijn hoofd hoort.
De Duitse regisseuse Andrea Breth – binnenkort doet ze Verdi's Macbeth bij de Nationale Opera – brengt het gestileerd en afstandelijk in beeld, in ruimten die de herbergzaamheid van een rotslandschap en een ziekenzaal combineren en tussentijds pijlsnel wisselen. Bariton Georg Nigl valt, rolt en kruipt bewonderenswaardig krijsend en kermend over het podium, maar heeft ook tedere noten op zijn zang. De toch niet onbekame Henry Waddington en John Graham-Hall zijn nauwelijks meer dan aangevers.
Hoe indringend de muziek ook is, een opera die alleen gaat over uitzichtloze gekte blijkt als schouwspel erg eendimensionaal, en het valt zeker niet mee om, zoals Breth wil, in Lenz' verwarring een weerspiegeling te zien van de condition humaine.
© Frits van der Waa 2015
