de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 11 mei 2015
Benvenuto Cellini: overdadig, maar feilloos gecontroleerd
Benvenuto Cellini, van Berlioz, door De Nationale Opera o.l.v. Sir Mark Elder en Terry Gilliam. Gezien: 9/5, Nationale Opera & Ballet, Amsterdam. Herh. t/m/ 31 mei.
Hector Berlioz is de auteur van nogal wat problematische meesterwerken, en dat komt doordat hij in zijn muzikale en theatrale visioenen nogal eens voorbij ging aan wat haalbaar, betamelijk of zelfs uit te houden was. De enorme spanning die dat teweegbrengt, is voelbaar in de briljante enscenering van zijn opera Benvenuto Cellini, die nu te zien is bij de Nationale Opera.
De regisseur die de enorme koormassa's, carnavaltaferelen en drinkgelagen in goede banen mocht leiden, maar daarbij evenmin binnen de perken is gebleven als Berlioz, heet Terry Gilliam. Zijn Benvenuto Cellini is niet zo listig als de geniale Faust, eveneens van Berlioz, die hij in 2012 voor de Vlaamse Opera maakte, maar de voorstelling is evengoed een belevenis. Al meteen knalt er vuurwerk. Het decor is barok en grotesk, de meeste onderdelen staan op rolletjes, hoe groot ze ook zijn, en ten slotte verandert het toneel in een grote smeltoven, waarin edelsmid Benvenuto Cellini zijn meesterwerk, een gigantisch Perseusbeeld, poogt te voltooien.
Toch zit al die visuele overdaad de muziek niet in de weg. Die is namelijk minstens zo weelderig en overdadig. Dankzij het Rotterdams Philharmonisch Orkest, aangevoerd door Mark Elder, komen niet alleen de bombastische uitbarstingen, maar ook de fijnzinnige tussentinten en instrumentale effecten uitgekiend op hun plaats te staan.
De Nationale Opera is erin geslaagd een team van vocale krachtpatsers samen te stellen die zonder uitzondering ook de nuances in hun gespierde taal weten te vinden. Voorop tenor John Osborn, die de loodzware partij van Cellini subliem gestalte geeft, met mezzo Mariangela Sicilia als diens geliefde Teresa. Maurizio Muraro en Laurent Naouri brengen als Cellini's tegenstrevers geestige noten, sopraan Michèle Losier heeft als zijn leerjongen Ascanio de gevoeligste inbreng, en Orlin Anastassov maakt als Paus Clemens VII niet alleen indruk met zijn diepe bas, maar ook met de fabelachtige entree die Gilliam voor hem heeft bedacht.
Benvenuto Cellini is een hybride opera, waarin ernst en luim door elkaar lopen. Gilliam is terecht zuinig met grappen en grollen, maar daardoor is het eerste bedrijf, dat voornamelijk over Cellini's liefdesperikelen gaat, niet altijd even boeiend. Het toneelbeeld is aan de donkere kant, en menigmaal zo vol dat je niet weet waar je moet kijken. Maar in de tweede helft vallen de elementen beter op hun plaats, wat trouwens ook voor Berlioz' muziek geldt. Wat Gilliam aanricht is over the top, maar feilloos gecontroleerd, en dat maakt dat hij deze tour de force toch tot een grandioos einde weet te brengen.
© Frits van der Waa 2015
