de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 20 januari 2016
Wagners sprookjesprentenboek
Wagner: Das Rheingold. Symphonieorchester des Bayerische Rundfunks o.l.v. Simon Rattle. BR Klassik (2 cd's)
Van al Wagners opera's heeft Das Rheingold het meest van een schitterend sprookjesprentenboek. Goden meten zich met dwergen en reuzen, een toverhelm leidt tot gedaanteverwisselingen en tegenover de hemelburcht Walhalla staat het onderaardse Nibelheim.
Ja, natuurlijk bergt de vervloekte ring al het onheil in zich dat in de drie vervolgopera's zal ontkiemen, maar toch hebben de karakters en de vele bijbehorende leidmotieven hier nog iets ongerepts. Dat frisse liet dirigent Simon Rattle vorig jaar in München mooi doorklinken in twee concertuitvoeringen, die nu zijn gebundeld op een dubbel-cd. Het Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks hoort tot de wereldtop en veel van de veertien zangers hebben optredens in de Wagnertempel te Bayreuth op hun naam, zodat je wel een modeluitvoering kon verwachten.
Michael Volle is een niet al te zwaarwichtige Wotan, gesecondeerd door tenor Burkhard Ulrich als partner in crime Loge. Sterk is ook Tomasz Konieczny als de sinistere Alberich. Rattle en het orkest kleuren de plaatjes schitterend in.
Frank Zappa: 200 Motels. Los Angeles Philharmonic o.l.v. Esa-Pekka Salonen. Zappa Records (2 cd's).
45 jaar geleden ging de toen 30-jarige Frank Zappa een week lang een Londense filmstudio in, samen met zijn Mothers of Invention, een compleet koor en het Royal Philharmonic Orchestra. 200 Motels, over het leven van een rockband op tournee, zou het meest ambitieuze project van zijn leven worden. De resulterende film was een rommeltje. De bijbehorende dubbel-lp bleek een lappendeken – maar dan wel een waar Zappa, de meester van de muzikale collage, stevig zijn stempel op gezet had.
De postuum samengestelde concertversie 200 Motels - the suites beleefde zijn première in het Holland Festival 2000. Van die uitvoering resteert alleen een in internetuithoeken circulerende opname. Maar nu is er dan eindelijk een officiële registratie, door het Los Angeles Philharmonic met dirigent Esa-Pekka Salonen en een hele cast aan vocalisten.
Makkelijke muziek is het niet: Zappa heeft zijn grillige verbeelding ongeremd de loop gelaten. Met popmuziek heeft deze suiteversie niet heel veel te maken, eerder met Stravinsky en Varèse, maar ook die verdwijnen welhaast in de exuberante maar van de hak op de tak springende kruispuntmuziek, die ook nog eens doorspekt is met cartoonachtige mono- en dialogen.
Ook is de balans van de liveregistratie niet helemaal ideaal. Maar tussen het gruis schitteren veel diamantjes – en bovendien allerlei vaak spannende stukken, die de oorspronkelijke plaat niet hebben gehaald. Zappa was een genie, al was hij niet altijd even kritisch op zichzelf. Het blijft eeuwig jammer dat hij door zijn vroege dood deze intrigerende lijn in zijn werk niet heeft kunnen doortrekken.
© Frits van der Waa 2016
