de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 12 februari 2016
Haken en ogen in Così
Così fan tutte, van W.A. Mozart, door de Nederlandse Reisopera, o.l.v. Arnaud Oosterbaan en Xander Straat. 9/2, Wilminktheater, Enschede. Herh. t/m/ 19/3.
Eigenlijk is Così fan tutte, door Mozart zelf betiteld als 'dramma giocoso', helemaal niet zo'n grappige opera. Het hele verhaal draait om een weddenschap die de oudere heer Don Alfonso sluit met de jonge officieren Guglielmo en Ferrando, om te bewijzen dat hun verloofdes niet zo trouw zijn als de heren wel denken. Daartoe doen ze of ze moeten vertrekken, keren dan terug verkleed als Albanezen, en pogen elkaars geliefde het hoofd op hol te brengen – wat uiteindelijk lukt, waarna demasqué, tranen en happy end volgen. Afgezien van dat laatste onderdeel lijkt het wel Temptation Island avant la lettre.
Extra probleem is dat de karaktertekening vrij ondiep is, vergeleken met de andere opera's die Mozart met librettist Da Ponte maakte (Figaro en Don Giovanni). De jongens zingen eensgezind duetjes, de meisjes idem dito, en voor diepere inkijkjes in individuele zielenroerselen zijn maar enkele aria's beschikbaar.
Veel haken en ogen dus. Bij de Nederlandse Reisopera, die de komende weken met het werk op tournee gaat, hebben ze die niet allemaal het hoofd weten te bieden. Zo ontvouwt de intrige zich in een 'abstract' maar uitgesproken morsig decor, dat voornamelijk bestaat uit flarden plastic en zwerfvuil, die telkens heen en weer worden getakeld en geschoven. We weten wel dat de Reisopera nauwelijks nog enig budget heeft, maar je kunt het appel-en-een-ei-principe ook té zichtbaar maken – al bieden de fleurige kostuums wel tegenwicht. Conform het thema wordt veel van kleding gewisseld.
Desondanks rijst de vraag wat deze enscenering voor heeft op een uitvoering in concertvorm. Meer dan eens staat de voorstelling scenisch totaal stil en visuele knipoogjes zijn zeldzaam – met als aardige uitzondering het wiebelend stuk piepschuim waarop Fiordiligi getuigt van haar onwankelbare trouw.
De rotsvaste kurk waarop de voorstelling drijft, is Mozarts muziek, met haar ongeëvenaarde hoeveelheid schitterende ensembles. Voor de energieke, maar niet altijd rimpelloze begeleiding tekent het Orkest van het Oosten onder aanvoering van de 35-jarige Arnaud Oosterbaan.
De solisten horen ook allemaal tot de jongere garde. Vooral Robert Davies (Don Alfonso), Nicholas Crawley (Guglielmo) en Yaroslav Abaimov (Ferrando) leveren smeuïge mozartiaanse vocalen, net als Nina Lejderman als de kittige Despina. Het gevlamde timbre van Anna Traub (Dorabella) lijkt eerder toegesneden op een wat latere muzikale stijlperiode. De Canadese Shantelle Przybylo heeft een schitterende stem en een krachtige theatrale uitstraling, maar is eigenlijk iets te stoer voor de sensitieve rol van Fiordiligi.
Wat rest is bewondering voor beide belaagde verloofdes, die onder de toenemende druk verbazend lang standhouden. En voor Mozart, die deze vrouwen minder stereotiep maakt dan de tekst suggereert.
© Frits van der Waa 2016
