de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 11 november 2016
Een doos vol plaatpremières
The Thomas de Hartmann Project. Elan Sicroff e.a. Basta (7 cd's).
Er is jaren aan gewerkt en veel liefde in gestoken, en aan het eindproduct is dat ook goed af te zien. Alleen al de visuele vormgeving van het Thomas de Hartmann Project, een fraai doosje met drie boekjes en zeven in verschillende hoesjes gestoken cd's, verdient een pluim. En wat er op die cd's staat is al even prima uitgevoerd.
De Hartmann? Dat was toch de volgeling en muzikaal secretaris van de wonderlijke filosoof Gurdjieff, wiens werk van tijd tot tijd opduikt in festivals? Klopt. Maar De Hartmann (1885-1956), geboren in Oekraïne, later woonachtig in Frankrijk en Amerika, was ook de componist van een eigen, meer dan tachtig opusnummers tellend oeuvre met vele facetten.
Pianist Elan Sicroff, die nog met de weduwe van De Hartmann heeft samengewerkt, heeft met een keur aan collega-musici een flink deel van diens kamermuziek aan de vergetelheid onttrokken. De collectie plaatpremières reikt van een op 15-jarige leeftijd gecomponeerde mazurka tot twee nocturnes uit het begin van de jaren vijftig.
De eerste cd's zijn betrekkelijk gewoontjes, met eerst stukjes salonmuziek, gevolgd door beschaafde klanken in de stijl van de jaren twintig. Voortreffelijk gemaakt allemaal, maar van een man die omging met schilders als Kandinsky verwacht je iets baanbrekenders. Na zijn 50ste echter volgde er een omslag in De Hartmanns stijl. De muziek wordt bitser, spannender, vaak bitonaal en de kleine vignetjes maken plaats voor grote structuren. Spannend zijn vooral een cellosonate, een trio voor fluit, viool en piano, en Six Commentaries from Ulysses, een buitengewoon intrigerend stuk.
Sicroff heeft de gave om zowel het pianistische parfum als de geharnaste aspecten van De Hartmanns muziek in alle glorie naar buiten te brengen, en met muzikale partners als de zangeressen Claron McFadden en Nina Lejderman, fluitist Ingrid Geerlings, violist Joris van Rijn en nog diverse anderen is het peil van de vertolkingen gewaarborgd.
Sjostakovitsj: strijkkwartetten. Brodsky Kwartet. Chandos (6 cd's).
In maart speelde het Britse Brodsky Kwartet in drie dagen tijd alle vijftien strijkkwartetten van Dmitri Sjostakovitsj. Deze indrukwekkende livemarathon, die plaatsvond in het Amsterdamse Muziekgebouw, is opgenomen en nu door Chandos als cd-box uitgebracht.
Het is verbazend hoe weinig er van het publiek te horen is; de opnamen zijn haarscherp en aan de kwaliteit van het spel hoor je maar heel af en toe dat het allemaal in één keer moest gebeuren. Misschien is er nog wat aan gecorrigeerd.
Het is hoe dan ook een mooie set. Deze muziek, die op het podium toch vrij weinig klinkt, hoort tot het beste en tevens meest autobiografische wat de grote Rus ooit geschreven heeft. Het kwartet heeft de stukken in 1989 ook al eens opgenomen en dat hun visie op deze bittere, gekwelde werken zich in een kwart eeuw heeft verdiept, ligt voor de hand. Hun spel is duidelijk West-Europees, zonder dat vlezige wat Russische vertolkers kenmerkt, maar de diepgaande dialoog met de componist is er niet minder om.
© Frits van der Waa 2016
