de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 27 maart 2017
Wervelend muziektheater van grote gebeurtenissen in de wereldpolitiek
The New Prince, opera van Mohammed Fairouz.
Door: De Nationale Opera o.l.v. Lotte de Beer en Steven Sloane. 24/3, Stadsschouwburg, Amsterdam. Herh.: 28, 29 en 31/3.
Caliban, opera van Moritz Eggert. Door: De Nationale Opera o.l.v. Lotte de Beer en Steven Sloane. 25/3, Compagnietheater, Amsterdam. Herh.: 30/3.
Het is het jaar 2032 en Macchiavelli is teruggekeerd op aarde om een nieuwe editie van zijn Il Principe te schrijven, vijfhonderd jaar na de eerste verschijning van het boek. Dat is het simpele en slimme uitgangspunt van The New Prince, een opera van de Amerikaanse componist Mohammed Fairouz, die zaterdag zijn wereldpremière beleefde op het Opera Forward Festival.
De 31-jarige Fairouz heeft voor dit stuk samengewerkt met een tweemaal zo oude librettist, de journalist en romanschrijver David Ignatius. Hij spiegelt Macchiavelli's analyses van de werking van de macht aan recente en minder recente gebeurtenissen in de wereldpolitiek. Onder leiding van zijn muze Fortuna en ghostwriter Henry Kissinger werpt de schrijver zijn licht op Osama Bin Laden, Bill en Hillary Clinton, de martelingen in de Abu Ghraibgevangenis, de Egyptische revolutie van 2011 en nog meer. Dat klinkt over-ambitieus, maar het levert wervelend muziektheater op, dat tegelijkertijd gezien kan worden als een cynisch Lehrstück.
Herhaaldelijk dringt de associatie zich op met Nixon in China, de geruchtmakende opera uit 1987 van John Adams. Dat komt door de treffende replica's van journaalbeelden en ook door de stuwende muziek van Fairouz, die duidelijk verwantschap vertoont met die van Adams en Philip Glass, maar daar wel een eigen draai aan geeft. Het is toegankelijk en daarmee niet echt vernieuwend, maar Fairouz laat zich wel kennen als een man met een groot theaterinstinct.
Dat treft, want ook regisseur Lotte de Beer beschikt over dat instinct. In deze strak gechoreografeerde voorstelling, die een grote hoeveelheid scènewisselingen bevat, strooit ze met vondsten en effecten, geholpen door het inventieve decor van het ontwerpersduo Clement & Sanôu. Ook Donald Trump, wiens opkomst door de makers nauwelijks voorzien kan zijn, laat ze nog even langskomen in een scène die verwijst naar Chaplins The Great Dictator.
Onder de vele zangers, die vaak optreden in dubbelrollen, springen Joshua Hopkins (Macchiavelli), Karin Strobos (Fortuna) en Simon Lim als de fictieve heerser Wu Virtu eruit. Ook de talentafdeling van het Koor van de Nationale Opera levert fraaie bijdragen. In de orkestbak laat het Residentie Orkest onder Steven Sloane de muziek van Fairouz fonkelen.
De Beer, die met haar 33 jaar al zo'n naam heeft opgebouwd dat ze wordt genoemd als mogelijke opvolger van terugtredend DNO-leider Pierre Audi, tekent ook voor de voorstelling Caliban, op muziek van de Duitse componist Moritz Eggert (51). Ook hier heeft Sloane de muzikale leiding, ditmaal over het ensemble Asko|Schönberg, en is de vormgeving van Clement & Sanôu. Maar hier wil de vonk niet overspringen. Eggerts librettist Peter te Nuyl heeft ervoor gekozen een bijfiguur uit Shakespeares The Tempest tot hoofdpersoon te verheffen. De halve dwaas Caliban, goed gezongen door Michael Wilmering, is ontegenzeggelijk een complex karakter en bij zijn verhouding met Prospero, die zich de heerschappij over zijn eiland heeft toegeëigend, zijn vele kanttekeningen te plaatsen.
Alexander Oliver levert in zijn nadagen als tenor een fraaie spreekrol als Prospero en De Beer maakt inventief gebruik van de kale ruimte, waarin flightcases de enige hulpstukken vormen. Toch slagen de makers er niet in Caliban interessant te maken, de voorstelling blijft steken in vruchteloze schermutselingen. Dat komt door allerlei zijdelingse taferelen, waarin sopraan Alexandra Flood en Timothy Fallon telkens weer van kostuum en identiteit wisselen, maar vooral ook door het gebrek aan profilering in de muziek. Eggert goochelt behendig met instrumentale kleuren, tapt noten uit popidiomen, strooit met Latijns-Amerikaanse ritmen en schuwt hier en daar ook een moderne oprisping niet. Maar het geheel ademt een kippendrift die blijkbaar heeft doorgewerkt in de enscenering en op den duur een verstikkend effect heeft.
OPERA FORWARD
Jong talent staat centraal op festival ter bevordering van de opera.
Het Opera Forward Festival, dat vorig jaar voor het eerst plaatsvond, is een initiatief van De Nationale Opera, dat gericht is op de toekomst van de opera. Naast nieuwe opera's staat de ontwikkeling van jong talent centraal. Het zwaartepunt van het programma lag in het afgelopen weekeinde, maar deze week zijn er naast The New Prince en Caliban ook nog opvoeringen van Alban Bergs Wozzeck en And you must suffer, een theatrale en muzikale reflectie op Bachs Johannes Passion.
© Frits van der Waa 2017
