de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 5 mei 2017
Eislers uitzeting wordt psychologische thriller
Eisler on the Go, door Kameroperaproject en New European Ensemble o.l.v. Paul Oomens en Machteld Bronkhorst. 3/5, Compagnietheater, Amsterdam.
Herh.: Amsterdam (5), Groningen (6), Terneuzen (7), Hengelo (10), Zwolle (12), Den Haag (24) en Apeldoorn (26/5).
1933. De muziek van Hanns Eisler wordt verboden door de nazi's. De componist wijkt uit en belandt na vijf jaar in de VS, waar hij bijna tien jaar werkt en onder andere filmmuziek schrijft.
Dan wordt het 1947, de tijd van de Koude Oorlog en de heksenjacht op communisten. Eisler wordt aangeklaagd – mede op grond van een brief van zijn eigen zus – en na omstandige hoorzittingen gedwongen het land te verlaten Hij komt terecht in de DDR, waar hij in 1962 overlijdt.
De muziektheatervoorstelling Eisler on the Go gaat over de botsing tussen een individualistische kunstenaar en dweperige politici, met schrijnende gevolgen. Scenarist Paul Oomens putte hiervoor uit de compleet overgeleverde transcripties van de vernederende kruisverhoren waaraan Eisler werd onderworpen (er staan zelfs gefilmde fragmenten van op YouTube). Ook de aanloop naar het proces komt uitgebreid aan bod en dat alles is verweven met muziek van Eisler zelf en van zijn Amerikaanse collega Marc Blitzstein, uitgevoerd door het New European Ensemble.
Het is een goede keus geweest om acteur en musicalzanger Jon van Eerd de rol van Eisler te geven. Weliswaar contrasteert zijn zang met die van zijn klassiek geschoolde medespelers, maar hij geeft de eigengereidheid en de groeiende paniek van Eisler uitstekend gestalte en lijkt zelfs een beetje op hem, met zijn ronde kalende hoofd. Onder zijn tegenspelers springen vooral Ekaterina Levental als echtgenote Louise en Vitali Rozynko als aanklager Robert Stripling eruit.
Helemaal geslaagd is de voorstelling desondanks niet. Oomens en regisseur Machteld Bronkhorst hebben er te veel in willen stoppen. De inleidende schermutselingen, met onder andere gedoe tussen Stripling en zijn vriendin Mary en te veel video- en tekstprojectie, gaan na ongeveer twintig minuten vervelen. Ook steken de wat lijzige liedjes van Eisler bleek af bij de veel pakkender songs van Blitzstein. Eislers instrumentale muziek, waarin twaalftoonsinvloeden doorklinken, is interessanter, en de musici spelen voortreffelijk. Alleen wordt daar bijna voortdurend doorheen gepraat.
Maar als na een uur het verhoor werkelijk begint, valt alles op zijn plaats. De historische duimschroefteksten worden steeds doorsneden met slim gekozen liedfragmenten, als een soort subtekst. Zo ontvouwt zich in de laatste drie kwartier een psychologische thriller, die beklemt en toch uitstijgt boven het puur prozaïsche.
© Frits van der Waa 2017
