de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 15 april 2019
Rijnvos reflecteert op Schönberg en Feldman
Feldman, Schönberg en Rijnvos, door het Ives Ensemble. 11 april, Muziekgebouw, Amsterdam. Herhaling: Den Haag (18/4), Nijmegen (28/4) en Utrecht (14/12).
Tegen de klippen van de tijdgeest op gaat het Ives Ensemble al 33 jaar zijn eigen weg, waarbij geen sprake is van cross-overs, publieksvriendelijkheid of maatschappelijke problematiek, maar alleen van pure muziek, liefst van het soort waarin het bovenpersoonlijke zegeviert over de besognes van de maker of zelfs het gevoelsleven van de luisteraar.
Richard Rijnvos schrijft dat soort muziek. Zijn nieuwe Reflesso sullo spazio is ascetisch en in zichzelf besloten, al staan er wel deurtjes open naar het verleden. De ondertitel luidt Variazioni sul nome di Arnold Schönberg, en inderdaad zitten de letters van diens naam verscholen in de noten. Ook is de bezetting – drie strijkers, drie klarinetten en een piano – gelijk aan die van Schönbergs Suite op. 29, die natuurlijk ook tot klinken komt in dit programma. Dat wordt weer voorafgegaan door een werk met een soortgelijke instrumentatie van Morton Feldman, een componist met wie Rijnvos eigenlijk meer gemeen heeft dan met Schönberg.
Reflesso sullo spazio, het vierde deel in een cyclus van dergelijke 'companion pieces', biedt een aaneenschakeling van gestaag pendelende of verschuivende harmonische velden die telkens op subtiele wijze anders worden ingevuld. Er is een intermezzo dat op gezette tijden terugkeert als baken. Arpeggio's en later omspelingen in de piano zijn een constante factor in dit werk, dat zo geleidelijk evolueert dat een staccato-akkoord al een schokkende gebeurtenis is. De schemerharmonieën leiden tot een mengeling van welbehagen en licht ongemak die het stuk – samen met de opperste concentratie van de musici – veertig minuten lang spannend houdt.
© Frits van der Waa 2019
