de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 7 juni 2019
Michel van der Aa's virtuele werelden
Eight, VR-muziektheater van Michel van der Aa. 4/6, Muziekgebouw, Amsterdam. T/m 23/6.
Dus dit is virtual reality. Als ik naar beneden kijk, zie ik een paar handen die niet de mijne zijn en toch precies doen wat de mijne doen. Ik loop door een met wit doek bespannen gang. Dan komt er een vrouw op me af, die me wenkt om mee te gaan. Ze is doorschijnend als kantwerk. Ik probeer haar aan te raken, maar mijn hand gaat dwars door haar arm heen.
Intussen hoor ik steeds stuwende muziek, met een stem die ik ken uit vorige producties van Michel van der Aa, de componist die zijn muziek graag uitbreidt met nieuwe media en technieken. Eerder liet hij al virtuele zangers optreden in 3D-opera's en bouwde hij voor internet een interactieve liedcyclusfilm. Met Eight, zijn nieuwe installatie, omhult hij zijn toehoorders voor het eerst met een complete wereld. Toehoorder, moet ik eigenlijk zeggen, want dit is een individuele ervaring. Ik mocht pas binnen toen mijn voorganger de tocht van een kwartier volledig had doorlopen.
Mijn gids is intussen veranderd in een veel jongere vrouw, degene die het lied zingt. Later maken de poppy klanken plaats voor vloeiende en toch verre van zoetsappige koormuziek. Dan schuif ik met mijn geleende handen een virtueel gordijn opzij en sta in een rotsige grot. Ik tast de wanden af, maar voel alleen de gespannen doeken. Jammer, ik had gehoopt dat ik de muziek zou kunnen beïnvloeden door iets aan te raken. Later lukt het me wel een lamp aan te doen. Weer een gang door. En dan beland ik opeens op een plankier, midden in een gigantische, met sterren bezaaide ruimte, waar zich in de hoogte en de diepte andere loopbruggen uitstrekken. Heel diep onder me staat de zangeres te zingen. Zonder er erg in te hebben heb ik een stap naar voren gedaan en sta nu in het lege niets, met een onpeilbare diepte onder onzichtbare voeten. Je moet hier geen hoogtevrees hebben.
Wat een adembenemende imaginaire landschappen heeft Van der Aa's vormgever Theun Mosk gebouwd. Er is zo veel te zien dat ik vergeet op de muziek te letten. Ik trek nog over een hoge berg, door een donker bos en moet ten slotte samen met een meisje op de grond gaan zitten, in een kleine afgesloten ruimte. Het wordt stil en ze begint te zingen, me voortdurend aankijkend. Uit eerdere Van der Aa-producties weet ik dat die vrouwen allemaal dezelfde persoon zijn. Ook hier is van een verhaal geen sprake, eerder van droombeelden.
Veel te vroeg wijst een wolk van rode sintels de weg naar buiten. Ik word ontdaan van koptelefoon en bril. Daar staat Michel van der Aa, die me hartelijk begroet. Maar wat een vreemde gewaarwording – dat mijn hand niet zomaar door de zijne heen gaat.
© Frits van der Waa 2019
