de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 16 december 2019
Nieuw lichtgewicht en muzikaal engelenhaar
Werk van Clyne, Weinberg. Mendelssohn/Widmann en Mahler, door het Radio Filharmonisch Orkest o.l.v. Edo de Waart. 14/12, Concertgebouw, Amsterdam.
Bij de jongstleden ZaterdagMatinee in het Concertgebouw was het kliekjesdag. Een nieuw werk uit het Angelsaksische, een stuk van een 100-jarige Rus, een opvullertje van vijf minuten en tot slot een stevig stuk Mahler, omdat je een dirigent als Edo de Waart natuurlijk niet kunt afschepen met louter liflafjes.
We kwamen vooral naar het Radio Filharmnisch Orkest voor het werk van de Engelse componiste Anna Clyne (1980), die nu flink in de belangstelling staat. Eerder dit seizoen voerden ook het Nederlands Philharmonisch Orkest en de Philharmonie Zuidnederland werk van haar hand uit. Haar Abstractions uit 2016 had nog niet geklonken in Nederland. Het is een suite waarvan de delen zijn gebaseerd op abstracte schilderijen van een vijftal schilders, onder wie Sarah VanDerBeek en Ellsworth Kelly.
Het klonk wel lekker, want Clyne weet van orkestreren. Dat is overigens een vaardigheid die je vrij goed kunt afkijken van voorgangers. De door haar gehanteerde effecten en combinaties zijn allemaal al minstens een eeuw in zwang, afgezien van het aanstrijken van de crotales (gestemde koperen schijfjes), dat ze dan ook iets te vaak voorschrijft.
Maar verder is dit nieuwe licht een lichtgewicht. Clynes harmonieën moeten het hebben van lang aangehouden grondtonen en op en neer schuivende of pendelende akkoorden. Het gemiddelde popliedje is interessanter. De bovenstemmen bieden slierterige loopjes of snelle riedels die als het meezit nog een paar aardige ritmische accenten bevatten. Binnen de vijf onderdelen is erg weinig ontwikkeling te bekennen. Het tweede deel, geïnspireerd op Auguries van Julie Mehretu, is met zijn stormachtige vlagen nog het aardigst en zou heel bruikbaar zijn als filmmuziek. Zo vreemd is dat niet, want Clyne heeft een flink deel van haar opleiding genoten in het land van Donald Trump en dat is ook precies waar haar oppervlakkige toontaal thuishoort.
Ook het Celloconcert van Mieczysław Weinberg stelde teleur, vooral na de indrukwekkende strijkkwartettenmarathon die het Quatuor Danel vorige week aan deze te onbekende meestercomponist wijdde. Het nooit eerder in Nederland uitgevoerde stuk stamt uit 1956, kennelijk een periode waarin Weinberg zich onder het Sovjetbewind niet al te veel vrijmoedigheden kon veroorloven, want de muziek is charmant, melodieus en zeer toegankelijk, maar per saldo nogal braaf. Solist Nicolas Altstaedt verdedigde het werk evengoed met vuur.
Als entr'acte fungeerde het Andante uit de klarinetsonate van Mendelssohn, door bewerker Jörg Widmann behangen met de klanken van ijle soloviolen, celesta en ander muzikaal engelenhaar, waardoor het geheel ondanks het betoverende spel van Arjan Woudenberg een kitscherige indruk maakte. En zo bleek de Totenfeier van Mahler uit 1888, waarin De Waart op zijn typerende wijze van dik hout planken zaagde, met afstand het modernste stuk van de hele middag.
© Frits van der Waa 2019
