de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 17 februari 2020
Theo Loevendie kan en gaat in zijn nieuwe werk alle kanten op
La calle, nieuw werk van Theo Loevendie door het Radio Filharmonisch Orkest o.l.v. Ludovic Morlot. 15/2, Concertgebouw, Amsterdam. Nog te beluisteren op radio4.nl
Zou Theo Loevendie tijdens het componeren van La calle hebben geweten dat zijn nieuwe stuk samen met Bartóks Concert voor orkest op het programma zou staan? Het moet bijna wel, zoveel trekjes hebben de werken gemeen – al was het maar de trommel die in beide een prominent solootje heeft. En al duurt La calle maar een kwartier, ook hier krijgen vrijwel alle instrumenten de kans om solistisch even te schitteren.
Het nieuwe werk, dat de 89-jarige Loevendie schreef voor het Radio Filharmonisch Orkest, is gebaseerd op het principe van de passacaglia: een baslijn van een aantal maten die steeds wordt herhaald, waarbij telkens andere tegenstemmen klinken. De componist hanteert het beeld van een straat (calle) waar je steeds andere mensen tegenkomt.
Hij kan daar hoorbaar alle kanten mee uit, zodat de straat erg veel hoekjes omslaat. Bovendien is de dragende baslijn minder herkenbaar dan bij een componist als Bach, zijn grote voorbeeld. Na tal van pakkende omzwervingen spelen de trombones curieus genoeg een melodie met schmierende glijtonen, die de componist niet zonder reden als een 'smartlap' betitelt. Waarna de muziek zachtjes wegebt.
In Rachmaninovs Tweede pianoconcert vertoonde solist Alexander Romanovsky de neiging om melodietonen achter elkaar te zetten alsof hij een muurtje metselt. Bij Rachmaninov draait het hoe dan ook meer om atletiek dan om muziek.
Bartóks meesterlijke Concert voor orkest was een volstrekte tegenpool. Onder Ludovic Morlot paarde het Radio Filharmonisch stuwkracht aan wonderbaarlijke versmeltingen en liet het weer eens overtuigend horen wat een beregoed orkest het is.
© Frits van der Waa 2020
