de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 11 augustus 2020
Ars corona in de Zuiderkerk
Within Time, door House of Makers. 8/8, Zuiderkerk, Amsterdam.
Vanaf de zuilen in de Amsterdamse Zuiderkerk hangen lange witte slierten neer die eindigen in een slordig hoopje op de grond. Rond en tussen het publiek zwerven de muzikanten, de zangers en de danser. De muziektheatervoorstelling Within Time is onmiskenbaar een product van deze tijd: uitgeklede kunst, kunst op dieet, zeg maar ars corona.
Als de basgitarist de vier dalende, steeds herhaalde tonen van Lamento della Ninfa inzet, wordt dat meteen duidelijk. De sopraan, Brigitte van Hagen, plooit daaroverheen Monteverdi's soepele melodielijnen, en gelukkig zijn die vierhonderd jaar oude noten zo goed dat ze ook in deze bijna tot tweestemmigheid gereduceerde versie ontroeren.
Within Time, dat deel uitmaakt van het jaarlijkse Grachtenfestival, is eigenlijk een concert met een theatrale toets. Het gaat over het stilzetten van de tijd, over verlatenheid en het gevoel op jezelf teruggeworpen te zijn. Oude muziek wordt hier geflankeerd door composities uit recenter tijden, gehuld in de klanken van piano, basgitaar, viool en cello. Monteverdi wijkt vrijwel naadloos voor Purcells Solitude, gevolgd door 'Ophelia's Song' uit de Zeven Romances van Sjostakovitsj, in zijn laatste jaren een kampioen van de kaalheid.
In het volgende madrigaal van Barbara Strozzi, gezongen door bariton Dominic Kraemer, komt er opeens een strijdelement in, wanneer de sopraan het Lamento hervat in een botsende toonaard. Bewerker Arnout Lems, tevens verantwoordelijk voor de geraffineerde muziekkeuze, voert de strijd tussen de twee elementen op in een steeds fellere collage, die uitmondt in een doordringend elektronisch gebrom en vertwijfeling uitdrukkende dans.
Intussen hebben de spelers de loshangende lijnen opgepakt en een voor een door de kerk gespannen, als een reusachtige ayatori-touwfiguur.
In het middendeel van de voorstelling overheersen instrumentale composities, met een nadruk op Satie en Ravel. In een deel uit het pianotrio van laatstgenoemde laten violist Julia Weeda en cellist Irene Kok, geruggesteund door pianist Seán Morgan-Rooney, horen dat ze uit het juiste strijkershout zijn gesneden.
Binnen de tijd van een uur stevent Within Time alweer op de eindstreep af, en klinken met een Ciaccona van Tarquinio Merula de eerste vrolijke, ja zelfs uitbundige noten. De witte draden zijn intussen weer losgemaakt en met elkaar verstrengeld tot een chaotisch knoopwerk. Dan volgt een van de prangendste liefdesduetten uit de muziekgeschiedenis, Pur ti miro uit Monteverdi's opera Poppea, dat uitmondt in een taboedoorbrekend moment wanneer de sopraan de anderhalvemetergrens negeert en haar armen om de bassist heen slaat.
Tot slot volgt dan een lied van Strauss, dat Van Hagen met haar ranke stem iets minder ligt. Maar de boodschap mag er zijn: 'Morgen wird die Sonne wieder scheinen...' Er is hoop.
HET GRACHTENFESTIVAL, NOG T/M 16 AUGUSTUS
In tegenstelling tot veel andere festivals vindt het Grachtenfestival wel doorgang, zij het in aangepaste vorm. In totaal zijn er meer dan 135 optredens op zeventig verschillende locaties in Amsterdam, waaronder het Olympisch Stadion en het forteiland Pampus.
Het festival biedt veel jonge musici en ensembles een podium. Artist in residence is de violist Emmy Storms, die vorig jaar de Grachtenfestivalprijs won.
Het accent ligt op klassieke muziek, maar er zijn ook concerten met jazz, wereldmuziek en allerlei mengvormen. Ook muziektheater is een belangrijk element: zo brengt het duo Perforator de interactieve show Performania en vermeldt de agenda een wereldpremière van een 18de-eeuwse opera, La gara delle grazie van Gian Francesco de Majo.
PRINSENGRACHTCONCERT
Het jaarlijkse Prinsengrachtconcert, waaruit het Grachtenfestival is voortgekomen, vindt voor het eerst sinds 1981 niet plaats op de pontons op de Prinsengracht. Maar het gaat wel door, en wel met drie sterren van wereldformaat: violist Janine Jansen, cellist Mischa Maisky en pianist Denis Kozhukhin. Hun optreden is op 22 augustus vanaf 21.20 uur te beluisteren en te bekijken op NPO 2 en NPO Radio 4.
© Frits van der Waa 2020
