de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 15 maart 2021
Ook zonder verhaal snijdt De Graaffs muziek hout
Satie, De Graaff en Nyman, door het Noord Nederlands Orkest o.l.v. Nicolò Umberto Foron.
11/3, op Radio 4 vanuit TivoliVredenburg, Utrecht. Terug te zien via tivolivredenburg.nl/studio.
Muziek als metafoor doet het altijd uitstekend, vooral als het over de natuur gaat. Zie Beethovens Pastorale. Maar in deze tijd is de strekking natuurlijk minder zonnig. Zie het nieuwe celloconcert van Jan-Peter de Graaff (28), dat vrijdag zijn wereldpremière beleefde – zonder bezoekers voor Radio 4 – in Utrecht, onder handen van het Noord Nederlands Orkest en soliste Maya Fridman. In dit Concerto no. 5: The Forest in April staat het orkest voor de natuur en de celliste voor de mens, die eerst in harmonie door het bos zwerft, dan de boel kapotmaakt en ten slotte treurt om de schoonheid van weleer.
Maar ook zonder verhaal snijdt de muziek hout. Anders dan meestal heeft het werk een snel middendeel en twee langzame hoekdelen. Het opent vanzelfsprekend met natuurtonen (flageoletten), waarna het orkest en de cellist eendrachtig een impressionistisch Waldweben ontvouwen, dat geleidelijk dreigender wordt. De muziek is vaak wat zwemmerig, maar dankzij de orkestratiekunst en de fraai verglijdende harmonieën van De Graaff houdt ze spanning.
Na een minutenlange solocadens, waarin Fridman haar kwaliteiten als speelbeest mag uitleven, volgt een heftige strijd. Hoekige orkestmotieven worden afgewisseld met zagende dissonanten van de cello. Zelfs hier mengt de componist de timbres zo kundig dat ook in de wanklanken schoonheid schuilt. Een mistroostig, bijna mahleresk wegebbend panorama vormt het besluit.
Twee Satie-stukken die als voorafje dienden zijn ondanks de aankleding van Anthony Fiumara te afgelikt om nog te boeien. Het optreden kwam ellendig aan zijn eind met een symfonische invuloefening van Michael Nyman, die ondanks zijn ruim 75 jaar nog altijd tot de slechtste componisten hoort die de minimal music heeft voorgebracht. En dat wil wat zeggen.
© Frits van der Waa 2021
