Het orgel

In het jaar 1680 leverde de Gentse orgelmaker Nicolaas Langlez de Waalse Kerk haar eerste orgel. Daarvan zijn de kas (met datum 1680) en een aantal registers bewaard gebleven. Gustav Leonhardt, van 1959-1982 organist van de Waalse Kerk, vermoedt op stilistische gronden dat Langlez een bestaande hoofdwerkkas meebracht naar Amsterdam, en aldaar de galerij en de rugwerkkas liet bijmaken.

Het orgel voldeed blijkbaar niet, want in de daaropvolgende jaren werd er veel aan gesleuteld, onder andere door de orgelmaker Gerard van Giessen, die in 1702 en 1706 diverse reparaties verrichtte. In 1710 werden de balgen vernieuwd - kennelijk niet naar tevredenheid. Uiteindelijk kreeg Christian Müller, die het orgel vanaf 1722 in onderhoud had, in 1733 de opdracht een geheel nieuw orgel te maken, dat reeds het jaar daarop werd opgeleverd. Müller vernieuwde de windladen, het mechaniek, de klavieren en de windvoorziening. Het orgel kreeg een zelfstandig pedaal, waarvoor Müller een nieuwe kas bouwde achter het hoofdwerk, bovenop het balgenhuis. Om het pedaalwerk voldoende 'uitspraak' te geven maakte hij een luik in de zoldering van de kas, dat met een touw te bedienen was. Bij de restauratie van 1965 werd dit mechaniek in zijn oorspronkelijke staat hersteld.

In 1777 werd het orgel gerepareerd door Jan Muller. In 1822 en 1843 verrichtte Van de Brink reparaties aan het orgel, en bracht enige wijzigingen aan in de dispositie.
In 1891 en 1897 werden er door orgelmaker Van Dam allerlei wijzigingen aan het orgel doorgevoerd, waardoor het orgel aan de eisen des tijds werd aangepast. Leonhardt noemt dit "een zwart jaar" in de geschiedenis van het orgel, maar gelukkig bleef de schade beperkt.

In 1960 besloot men tot een restauratie, die het instrument zo veel mogelijk in de staat zou moeten brengen waarin Müller het in 1734 had opgeleverd. Die restauratie werd uitgevoerd door de firma Ahrend & Brunzema, en werd voltooid in 1965. In 1993 volgde een nieuwe restauratie door Henk van Eeken.

Luister naar een fragment:
J.S. Bach, Concerto d-moll BWV 596, dl 4, Allegro,
gespeeld door Jacques van Oortmerssen

Bekijk een filmpje op Youtube:
J.S. Bach, Triosonate in G, BWV 530, Vivace
gespeeld door Jacques van Oortmerssen

Meer voorbeelden op www.pleasuresofthepipes

Naar het begin van de pagina

---

Dispositie

Nicolaas Langlez 1680
Christian Müller 1734
Ahrend & Brunzema 1965
Henk van Eeken 1993

HOOFDWERK C-c'''

Prestant	16'	(1734) discant dubbel
Prestant	8'	(1734) discant dubbel
Roerfluit	8'	(1734)
Quintadeen	8'	(1734)
Octaaf	8'	(1734)
Quint	3'	(1734) discant dubbel
Gemshoorn	2'	(1734)
Mixtuur	2' IV-VI	(1734)
Trompet	16'	(1734, 1965)
Trompet	8'	(1734)
Vox Humana	8'	(1734)
Tremulant
PEDAAL C-d'''
Bourdon	16'	(1680)
Prestant	8'	(1680, 1965)
Roerquint	6'	(1680)
Octaaf	4'	(1734)
Nachthoorn	2'	(1734)
Fagot	16'	(1734)
Trompet	8'	(1734)
RUGWERK C-c'''
Prestant	8'	(1734) discant dubbel
Holpijp	8'	(1680)
Octaaf	4'	(1680)
Quint	3	(1965) discant dubbel
Octaaf	2'	(1734)
Terts	1 3/5'	(1965) vanaf c
Mixtuur	1 3/5'	(1965)
Scherp	VI	(1965, 1993)
Tremulant
Manuaalkoppel
Pedaalkoppel
Drie ventielen
Winddruk: 84 mm
Toonhoogte: a'=466 Hz
Temperatuur: Neidhardt

Samenstelling vulstemmen

Mixtuur HW	C	c	c'
	2	2 2/3	4
	1 1/3	2	4
	1	1 1/3	2 2/3
	2/3	1	2 2/3
			2
			2

Mixtuur RP	C	c	c'	c''
	1 1/3	2	4	4
	1	1 1/3	2 2/3	2 2/3
		1	2	2
			1 1/3	2

Scherp RP	C	c	f	c'	f'	c''	f''
	1	1 1/3	2	2 2/3	4	4	4
	2/3	1	1 1/3	2	2 2/3	2 2/3	2 2/3
	1/2	2/3	1	1 1/3	2	2	2
	1/3	1/2	1/2	1	1	1 1/3	1 1/3
				2/3	1	1	1 1/3

---

Organisten van de Waalse Kerk

--	G. Bongaert
1702-1708	Joh. Clermont
1708-1739	W. Breukelaar
1739-1779	J.J. de Graaff
1779-1781	J. de Ligt
1781-1818	J.A. Remmers
1818-18--	R. Olthoff
1874-1907	J.C. Braspenning
1911-1918	C. de Wolf
-- - 1959	W.F. Swijters
1959-1982	G. Leonhardt
1982-	J. van Oortmerssen

Naar het begin van de pagina
 

Terug naar Waalse Kerk