de Volkskrant van 14-05-2001, Pagina 2V, Kunst, Recensie
Gouden Eeuw gevangen in orgeltonen
Festival Gouden Eeuw in Klank: concerten door het Gesualdo Consort en Cappella Amsterdam o.l.v. Harry van der Kamp, Al Ayre EspaŅol o.l.v. Eduardo López Banzo, e.a. 11 en 12 mei, Nieuwe Kerk, Amsterdam. Tevens in Leiden en Alkmaar, t/m 20/5.
Als mensen niet van orgelmuziek houden, komt dat dikwijls doordat de klank ze doet denken aan de gehate verplichte kerkgang op zondag. Dat is begrijpelijk, maar onterecht. Er is een tijd geweest dat de kerk juist alle moeite om die frivole, wereldse orgelklank gescheiden te houden van het woord Gods. Het orgel klonk juist buiten de dienst, de kerk fungeerde op dat moment als concertzaal, en orgelmuziek was niet per definitie kerkmuziek.
Het festival Gouden Eeuw in Klank doet die tijd herleven. Zo spuwt het orgel van de Amsterdamse Nieuwe Kerk zaterdagavond kanonsalvo's, trompetsignalen en tromgeroffel in een Batalla van de 17de-eeuwse Spaanse componist Diego de Pontac. Het is onwaarschijnlijk dat het stuk hier ooit eerder geklonken heeft - tijdens de Tachtigjarige Oorlog zal men immers geen boodschap gehad hebben aan Spaanse muziek - maar het past perfect in de opzet van het festival.
Naar aanleiding van de grote expositie in het Rijksmuseum over de Gouden Eeuw hebben drie grote kerken, de Nieuwe Kerk in Amsterdam, de Grote Sint Laurens in Alkmaar en de Pieterskerk in Leiden, de handen ineengeslagen om die visuele luister van een klinkende pendant te voorzien. Het festival, dat een jaarlijkse traditie moet worden, omvat een breed scala aan wereldlijke, sacrale, instrumentale en vocale muziek uit binnen- en buitenland. Lezingen en excursies moeten het inzicht in het leven en de kunst van de Gouden Eeuw verdiepen.
Natuurlijk is het Gustav Leonhardt, de vaste organist van de Nieuwe Kerk, die vrijdagavond de eerste noten van het festival uit zijn orgel drukt, en natuurlijk zijn die noten van Sweelinck, nog altijd de enige Nederlandse barokcomponist die echt meetelt. Maar ook achter onbekende namen schuilt mooie muziek: daags daarop laat organist Wim Klinkenberg, veertig jaar jonger dan Leonhardt, met lichtvingerig en transparant spel horen dat ook componisten als Pieter Cornet en Abraham van den Kerckhoven boeiende en oorstrelende noten op hun zang hadden, al is de architectonische kwaliteit van hun werk wel iets bescheidener.
Niet alle muziek komt even goed tot haar recht in de zwembadakoestiek van de Nieuwe Kerk: het ensemble Al Ayre Español musiceert met vuur, maar de rappe, met tamboerijnklanken opgeluisterde ritmes van de Spaanse barokmuziek verliezen aanmerkelijk aan scherpte. Dan is de batterij gamba's, trombones en zinken waarmee het Gesualdo Consort en Cappella Amsterdam tijdens het openingsconcert aantreden een stuk beter toegesneden op de ruimte.
In werken van Schütz, Scheidemann en opnieuw Sweelinck beweegt de muziek zich van uiterst intiem naar opulent, waarbij de klank telkens van kleur verandert en heen en weer echoot tussen de beide koorhelften.
Dit is inderdaad de schittering van Gouden Eeuw, in klank gevangen. Dat dirigent Harry van der Kamp zich middenin een werk van Praetorius omdraait en met een waardige bas een uitgesponnen 'Halleluja!' op het publiek afvuurt moeten we maar beschouwen als een eenentwintigste-eeuws extraatje.
© Frits van der Waa 2006
