de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 16 november 2006 (pagina K18)
Oude foto's komen tot leven
Misterioso: Silvestrov, Pärt en Oestvolskaja, door Alexej Ljoebimov, Alexander Trostianski en
Kyrill Rybakov. ECM.
Oplettende luisteraars moeten bij Post Scriptum van Valentin Silvestrov al binnen een minuut het
gevoel krijgen dat ze op het verkeerde been worden gezet – maar dan wel heel behoedzaam. Na een
klassiek klinkend begin, waarin Alexander Trostianski een Mozartiaans melodietje neerlegt over Alexej
Ljoebimovs argeloze pianobegeleiding, kruipen er bijna onmerkbaar duistere akkoordvlagen onderdoor. En
die vreemde verdroomde atmosfeer blijft voortdurend gehandhaafd. Het is alsof beelden op oude vergeelde
fotošs tot leven komen en dan weer oplossen in het niets, zoals dat in sommige films tijdens flashbacks
gebeurt.
Silvestrov is in 1937 geboren in de Oekraïne, zodat hij een groot deel van zijn leven Russisch
staatsburger is geweest. Dat was hij nog net toen hij in 1990 deze vioolsonate componeerde. Het is
moeilijk voorstelbaar dat de Sovjet-autoriteiten moeite hadden met Silvestrov's esthetiek. Maar ja, voor
wie van muziek politiek engagement verwacht, is de nostalgie die in dit stuk op de voorgrond treedt
waarschijnlijk niet de meest ideale eigenschap.
Het acht jaar later gecomponeerde Misterioso klinkt donkerder en dissonanter, maar is zo mogelijk
nog verstilder. Silvestrov heeft het stuk voor één muzikant geschreven die zowel klarinet
als piano speelt. Met grote concentratie en fantastische gekleurde ademtochten reikt Kyrill Rybakov naar
het niets.
Spiegel im Spiegel van Arvo Pärt is een superlief muziekstukje, zeker vergeleken met het
Trio en de Vioolsonate van Galina Oestvolskaja die daarop volgen. 'De vrouw met de hamer'
heeft in deze meer dan vijftig jaar oude werken haar gereedschap nog niet volledig in stelling gebracht,
maar haar voorkeur voor karige lijnen en een eenduidige ritmische voortgang is al manifest. Uitvoering
en opname zijn subliem.
Honegger, Martinù, Bach, Pintscher en Ravel door Frank-Peter Zimmermann en Heinrich Schiff. ECM.
Wat bij een optreden een prikkelende combinatie kan zijn, pakt op een cd nogal eens uit als een storende
incongruentie. Cellist Heinrich Schiff en violist Frank-Peter Zimmermann breken hier een lans voor een
ernstig verstikt duet van de in 1971 geboren Matthias Pintscher, dat klinkt alsof de heren zich eerder
bedienen van een kruimeldief en een eiersnijder. Knap, maar bij liefhebbers van de geweldige duetten die
Honegger, Martinù en Ravel voor de eigenlijke instrumenten van deze musici hebben geschreven,
zullen Pintschers mededelingen waarschijnlijk overkomen als spam. En daar koop je een cd niet
voor. De perfecte uitvoeringen van Zimmermann en Schiff leggen veel tegenwicht in de schaal, en vooral
Ravels Sonate biedt koelbloedige vurigheid, tweestemmig contrapunt van de hoogste orde, plus
marsmuziek die verglijdt in vioolglittertjes.
Thomas Larcher: IXXU e.a. Rosamunde Quartett e.a. ECM.
De getalenteerde Oostenrijker Thomas Larcher (43) is een van de huiscomponisten van het ECM-label.
Enkele jaren terug verschenen al vijf van zijn stukken op de cd Naunz. Zijn twee strijkkwartetten
vormen de ruggengraat van de opvolger, IXXU. Het is krachtige muziek waar veel beet aan zit, mede
door een harmonisch palet waarin welluidende klanken naadloos over kunnen gaan in schurende dissonanten.
De eersterangsvertolkingen van het Rosamunde Quartett worden aangevuld door My Illness is the Medicine
I Need, een zonderlinge collectie fragmenten waarin sopraan Andrea Lauren Brown expressie paart aan
non-vibrato, en door Mumien, vol spookachtige klankkleurmengsels, verzorgd door cellist Thomas
Demenga en de componist zelf aan – en in – de piano.
© Frits van der Waa 2006
