de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 24 juni 2008 (pagina 17)
In Brendels testament klopt elke noot
Haydn, Mozart, Beethoven en Schubert, door Alfred Brendel. 22 juni, Concertgebouw, Amsterdam.
Al zal het laatste woord over Haydn, Mozart, Beethoven en Schubert nooit gesproken worden, Alfred Brendel
heeft zondag zijn zegje over de Weense klassieken gedaan in het laatste recital dat hij in Nederland gaf.
De 77-jarige meesterpianist, die het concertpodium aan het eind van dit jaar definitief vaarwel zegt,
komt weliswaar in oktober nog één keer terug in de Grote Zaal, maar dan met het
Tonhalle-Orchester Zürich en met slechts één pianoconcert van Mozart, het Jeunehomme
dat hij ook bij zijn allerlaatste optreden zal spelen. Dat is op 18 december – min of meer
vanzelfsprekend in Wenen.
Met dat al kan zijn optreden in de Serie Meesterpianisten daarmee toch beschouwd worden als zijn echte
afscheid, of misschien beter gezegd: zijn testament. De vier stukken op het programma, ontstaan binnen
een tijdbestek van veertig jaar, bleken gezamenlijk een complete kosmos in zich te bergen, en ieder
afzonderlijk de onverwisselbare kwintessens uit het oeuvre van elke componist.
Brendel heeft een naar verhouding korte internationale carrière achter de rug, omdat hij pas omstreeks
zijn 40ste 'doorbrak'. Hij was Oostenrijker, wat goed paste bij zijn professorale voorkomen, maar werd
in die tijd ook Londenaar, wat weer goed aansloot bij zijn houding als gentleman. De breedbegaafde
Brendel gaat zich de komende jaren wijden aan lesgeven en schrijven.
Het raffinement waarmee Brendel zijn programma samengesteld had klonk door tot in de toegiften: op een
deel uit Bachs Italiaanse Concert als oerbron van de Bach-echo's in Mozarts KV 533 volgde een
deel uit Liszts Années de Pélerinage als extrapolatie naar de Romantiek, waarna een
Impromptu van Schubert de cirkel sloot.
Wonderbaarlijk is de economie waarmee Brendel de muziek voor zichzelf laat spreken en toch alles een
persoonlijke toets geeft. Epateren is hem vreemd, en hij verstaat als weinig anderen de kunst om alles
op een goudschaaltje te wegen en met minieme gradaties een maximale uitwerking te bereiken.
In zijn vertolking van Haydns Variaties in f zat alles op zijn plaats, tot en met de wonderlijke
schuiver waarmee Haydn aan het slot en onverwachte koerswijziging teweegbrengt. In Mozarts
Sonate in F
nam Brendel zijn gehoor mee op avontuur, waarin motieven bij elke transpositie weer in een ander licht
kwamen te staan.
Het contrast met Beethovens Sonate nr.13 'quasi una fantasia' was bijna schokkend. Beethoven is in dit
stuk de hervormer bij uitstek: harmonie, vorm en dynamiek worden allemaal op de schop gezet. Brendel
belichtte dat met een interpretatie waarin substantie, textuur en koloriet de uit het lood geslagen
muziek weer in evenwicht brachten, die bij vlagen in de doorgrondingskunst van Brendel nog zelden
gehoorde warmte kregen.
Schuberts laatste sonate, de grote Sonate in Bes, was drie kwartier lang Brendels alfa en omega.
Het is bijna een symfonie, wat hij gestalte gaf in een panoramische grote vorm, waarin de kleuren gestaag
verschoten en nieuwe inzetten visionaire voorafschaduwingen kregen. En tegelijkertijd is het een werk
dat van het begin tot het eind en van onder tot boven, tot in de tussenstemmen, aldoor maar zingt.
Brendel wist zelfs uit stuiterende staccatonoten nog melodische kracht te putten, en overgoot met
behoud van de onder de oppervlakte smeulende duisternis het werk met een pianistisch licht van een zelfs
voor zijn doen ongebroken mildheid.
© Frits van der Waa 2008
