de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 3 oktober 2011
Zappa eersterangs tunesmith
Aust, Zappa en Fondse, door het DoelenEnsemble o.l.v. Matthew Rowe. 30 september, De Doelen, Rotterdam. Zie YouTube.
Bijna twintig jaar na zijn dood en ruim veertig jaar nadat hij er zelf op het podium stond, klonk er vrijdag weer muziek van Frank Zappa in de grote zaal van de Rotterdamse Doelen. Anders dan in 1970 stonden de foyers niet blauw van de hasjwalm en overheersten grijze koppen bij het publiek, maar de belangstelling was opnieuw groot.
En het DoelenEnsemble, dat in een stevig uitgebreide bezetting aantrad, kon rekenen op een enthousiast onthaal door het publiek. Terecht, want de muziek van Zappa is hogeschoolkunst – of het nu gaat om zijn op de rockmuziek georiënteerde nummers of juist om avantgardistische partituren.
Als hommage aan de man die in geen enkel hokje paste en met het grootste gemak van de ene stijl in de andere glipte, flankeerde het gezelschap vijf Zappa-stukken met nieuw werk van min of meer geestverwante componisten.
In Parallel laat de Duitser Renard A. Aust een lopende plukbas en zwoele akkoorden geleidelijk fuseren tot een heen en weer schichtende melodie en een felle climax. Meer beet zit er aan het knap georkestreerde Far East South van Martin Fondse, een combinatie van tegendraadse grooves, in een bigbandkostuum gestoken Bartok-verwijzingen en een dolzinnige solopartij van basblazer Steffen Schorn, die zich in de loop van een half uur tijd onder meer bediende van een tubax, zowel om te zien als om te horen de Harley Davidson onder de saxofoons.
Het DoelenEnsemble toonde zich opgewassen tegen de Zappa-maatstaven die in de jaren tachtig en negentig door het Ensemble InterContemporain en het Ensemble Modern zijn gesteld. Vooral in The Perfect Stranger is te horen dat Zappa een eersterangs tunesmith was, zelfs als zijn deunen in atonale regionen belanden. Ook de verkleurende timbres van de Klangfarbenmelodie hadden voor hem geen geheimen.
De ultieme toetssteen was The Adventures of Greggery Peccary, een stuk van een half uur dat exemplarisch is voor Zappa's geraffineerde collagetechnieken, compleet met verteller en zingende hoofdpersoon, dat ook nog eens stikt van de tekstuele en muzikale leidmotieven.
Maar de snelle stapelingen en schakelingen van de versterkte muziek en het tegen de marmeren achterwand ketsende geluid van de drums waren iets te veel voor de op Bruckner en Mahler gebouwde zaal, zodat er al te veel details verloren gingen – wat niets af deed aan de heldenmoed van de uitvoerenden. En natuurlijk was het een gemiste kans dat dit concert, de opening immers van de moderne Red Sofa-reeks, niet werd afgerond met Sofa, een van Zappa's evergreens.
Link: Alle stukken over FZ op deze site op 1 webpagina
© Frits van der Waa 2011
