de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 18 juli 2012
Sprankeling en onverzettelijkheid
Rijnvos: Uptown/Downtown. Radio Filharmonisch Orkest en Radio Kamer Filharmonie o.l.v. Celso Antunes. Challenge.
In het compositorisch landschap van Nederland neemt Richard Rijnvos (47) een heel eigen plaats in. Rijnvos is zo iemand die prompt weer ergens anders opduikt als je denkt te weten in welke muzikale hoek hij zich ophoudt. Ja, hij hoort bij de moderne jongens en hij is een methodisch kunstenaar: zijn metamorfosen voltrekken zich niet binnen, maar tussen de verschillende stukken, want die zijn van een ijzeren consequentie. Of niet, maar ook dat is dan weer consequent doorgedacht.
Zijn pianoconcert NYConcerto en Manhattan Square Dances zijn geënt op New York, en in elkaar te schuiven tot de cyclus Uptown/Downtown door de delen van elk werk om en om te spelen. Het pianoconcert is het lichtvoetigst. Rijnvos weeft muzikaal dna van Gershwin, Ives en Thelonious Monk door zijn noten. Het leidt tot een merkwaardige combinatie van sprankeling en onverzettelijkheid. Monolithischer, maar net zo boeiend zijn de Manhattan Square Dances, die met hun massale akkoorden en verspringende ritmische pulsen stravinskiaans aandoen. Dit is grote muziek, in alle opzichten.
Micháns: Pianokwintet e.a. Utrecht String Quartet en Severin von Eckardstein. MDG.
Carlos Micháns, die dertig jaar geleden naar Nederland kwam, is in zijn muziek in wezen altijd een Argentijn gebleven. Vooral bij het beluisteren van het vierde deel van zijn Pianokwintet, met zijn gespierde lijnen en explosieve akkoorden, is het verleidelijk te denken aan de muziek van zijn landgenoot Astor Piazzolla – al is Micháns' idioom typisch dat van een hedendaags componist en nog wat tegendraadser. Het Utrecht String Quartet heeft zich voor dit werk verzekerd van de medewerking van meesterpianist Severin von Eckardstein.
In twee wat recentere stukken heeft Micháns thema's uit de Zuid-Indiase Dravidische muziek gebruikt. In Dravidian Moods botst de diatoniek van de melodieën soms vreemd met de moderne entourage. De twee elementen zijn beter geïntegreerd in het dubbelkwartet Divertimento, dat dan wel prompt weer een beetje doet denken aan Bartók, ook zo'n kruisbestuiver. Maar Micháns houdt zich goed staande naast zijn grote voorganger.
Goebbels: Stifters Dinge. ECM.
In 2007 realiseerde Heiner Goebbels, een van Duitslands grensverleggers, een multimediavoorstelling met de titel Stifters Dinge. Centraal element zijn de geschriften van Adalbert Stifter (1805-1868), die in zijn teksten meticuleus beschreef wat hij zag én hoorde.
Het was vast een sterke voorstelling, want zo'n gegeven is Goebbels, die een geweldige greep heeft op de combinatie van scenografie en geluid, op het lijf geschreven. Op de cd, ontdaan van zijn visuele component, wil het werk niet overtuigen. Er klinken opnames van Papoeagezang, stemmen van Claude Lévi-Strauss, Malcolm X en William Burroughs, en allerlei elektronisch getik en geplof, plus veel mechanisch aangedreven pianosnaren. Maar dat ene lange citaat van Stifter, in het hart van het stuk en voorzien van goddank niet-illustratief achtergrondgeluid, dat deugt.
© Frits van der Waa 2012
