de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 11 december 2015
Castro's muziek houdt uitgesponnen gedachtegangetjes overeind
Eichmann, een opera over de vrije wil. Muziek: Maria Alejandra Castro Espejo. Regie en libretto: Bo Tarenskeen. 9/12, Muziekgebouw, Amsterdam. Nog te zien in Haarlem (22/12), Den Haag (5/3) en Amsterdam (4/5).
De opera Eichmann is een productie die twee valse vlaggen voert. Een voorstelling van anderhalf uur met circa drie kwartier muziek is geen opera, maar – hooguit – muziektheater. En met Eichmann, of zelfs met de Tweede Wereldoorlog, heeft dit stuk maar heel zijdelings te maken. De hoofdgedachte die theatermaker Bo Tarenskeen hier opwerpt, is de kwestie in hoeverre je zelf verantwoordelijk bent voor je denken en daden, een vraag die ooit is gesteld door Hannah Arendt, in haar verslag van het Eichmannproces.
Zeven personages/musici geven uiting aan deze bespiegelingen, sommigen vooral sprekend, anderen vooral zingend. Prominent is cellist Harald Austbż als bepruikte verlichtingsfilosoof. Ook zijn er onder meer een calvinist, een hippie, een moslima en Hannah Arendt – maar om dat te weten te komen moet je wel diep in het programmaboekje duiken, en dan nog zijn het niet veel meer dan labels. Ze opereren in een decor vol kantoormeubilair. De tekst is een mengeling van hoogdravende en lichtvoetige, soms woordspelige gedachtegangetjes, die menigmaal te ver worden uitgesponnen.
Wat de aanvankelijk bornerende voorstelling overeind houdt, is dat de zeven spelers iets te bieden hebben. Ze kunnen met tekst overweg, zingen goed, beheersen hun instrument en vormen ondanks de vele monologen een echt ensemble. De tweede saving grace is de muziek van Maria Alejandra Castro Espejo, een Nederlandse componiste met Peruviaanse wortels. Het duurt lang voor haar noten voldoende ruimte krijgen, maar ze zijn van meet af aan intrigerend, met vele kunstig gemengde timbres van harp, gitaar, cello, viool en slagwerk, en listig uitwaaierende harmonieën. De laatste twintig minuten wordt het toch nog bijna opera, vooral dankzij een prachtig zevenstemmig slotmadrigaal, waarin ook een canon is verwerkt op de heel toepasselijke tekst 'Wij zijn de som der delen'.
© Frits van der Waa 2015
