de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 1 juni 2018
Het waarste gezicht van Van Hemel
Oscar van Hemel: Chamber music. Etcetera.
Er kan in een componistenleven veel veranderen. Bij de geboorte van Oscar van Hemel in 1892 moest het modernisme nog worden uitgevonden, bij zijn dood, bijna negentig jaar later, was het alweer zo goed als passé.
Bij het Orlando Festival van vorig jaar werd de nagenoeg vergeten muziek van Van Hemel weer in het zonnetje gezet en werd er meteen maar een cd van gemaakt. De vier opgenomen werken omvatten een periode van veertig jaar, inclusief de bovengenoemde muzikale veranderingen. Je kunt horen dat Van Hemel zijn best deed bij de tijd te blijven, maar ook dat die pogingen soms wat krampachtig aandoen.
Zo is het vierhandige pianowerkje Dance uit 1922 lieflijk en spontaan, maar maakt het Klarinetkwartet uit 1958 vooral in ritmisch opzicht een geconstrueerde indruk, alsof de maten hokje voor hokje ingevuld zijn. Veel soepeler, maar wat losbladig, is de in negen jaar geschreven Commedia dell'Arte-suite.
Gelukkig is er ook nog dat Pianokwartet: krachtige, eigenzinnige interbellummuziek, waarin de 46-jarige componist misschien wel zijn waarste gezicht laat zien. De live-uitvoeringen, telkens door verschillende ensembles, zijn van een behoorlijk niveau.
Wiek Hijmans: Electric Language. Attacca.
Aflevering 16 van Attacca's roemruchte Ladder of Escape-serie, gewijd aan musici die het uiterste uit zichzelf en hun instrument halen, gaat over de elektrische gitaar. Wiek Hijmans, kampioen van de voor dit instrument gecomponeerde muziek, heeft een mooie bloemlezing gemaakt van oud en vooral nieuw werk, te beginnen met het allervroegste stuk in dit genre, The Possibility of a New Work for Electric Guitar van Morton Feldman – een reconstructie, omdat de enige partituur ooit bij een diefstal is verdwenen.
Verwacht geen popmuziek: Hijmans kent zijn Clapton, Harrison en Hendrix, maar zijn voorkeur gaat uit naar het wat weerbarstiger, vaak naar het karige neigende werk. Uit iedere noot op de cd spreekt een feilloze beheersing van toon en timbre. Intrigerend zijn vooral de microtonale melodieën in article 6 [waves] van Rozalie Hirs en de diepe verschiltonen (plus Fremdkšrper uit een Hitchcockfilm) in MacGuffin van Yannis Kyriakides.
Calefax: Hidden Gems. Pentatone.
Het is een vreemde verzameling die het rietkwintet Calefax bijeen heeft gebracht op Hidden Gems, maar de aaneenschakeling van muzikale bijouterieën werkt wonderwel. Barokmuziek staat zij aan zij met een lied van Nina Simone, het neo-middeleeuwse Motet van Ron Ford naast bespiegelingen van Satie, chinoiserie naast romantiek. Bindmiddelen zijn het ongelooflijke samenspel van de vijf muzikanten, hun feilloos oor voor de schitterendste klankcombinaties – en hun neus voor onder het stof geraakte pareltjes. Het deksel op de schatkist is Nymphes des Bois van de renaissance-componist Josquin Des Prez, een van de allermooiste afscheidscomposities uit de muziekgeschiedenis.
© Frits van der Waa 2018
